Skírnir - 01.01.1919, Page 24

•Skiriiir]
Veðnrfræðistðð á'íslandi.
17
sögu að fara og eigi ætlað til fröðleiks þeim, er nokkuð
þekkja til þeírra mála' áður.
Sóliii er einasti hitagjaíi jarðarinöar, sem áhrif
mn' hefir á veðurfarið, með hita sínum. En'hann
kemur ekki jafnt niður á yfirborði jarðarinnar. Því fjær
sem dregur miðjárðarlinu, því lægra kemst sólin upp yfir
sjónhring, geislar hennar falla skáhallara á yfirborðið,
dreifast þar af leiðandi á stærra svæði og missa magn
sitt. Mönnum hefir reiknast til, að hiti sá, er jörðin fær
frá sólunni yfir árið, mundi nægur til að bræða svo mikinn
ís, sem svaraði 40 metra þykkri ísskorpu um allan jarð-
hnöttinn. Um aðra hitagjafa — iður jarðarinnar, mán-
ann, stjörnurnar — er varla að ræða; þeirra gætir ekki
neitt (hitinn innan frá mundi bræða 7 mm. þýkt íslag og
máninn */2 mm utan af jörðunni).
Þegar betur er að gáð, er það hibinn, sem alt veður-
farið fer eftir. Hann er hinn sívakandi kraftur í gufu-
hvolfinu, sem öllum breytingum veldur og knýr allar
hreyfingar, er þar verða. Mishitun loftsins á nálægum
stöðum kemur af stað straumum þeim í loftinu, er vér
nefnum vinda. Af hitanum orsakast uppgufun frá láði
og legi. Rakinn, sem við það myndast í loftinu, þéttist í
ský og þokur, er síðan falla til jarðar sem regn eða snjór,
og eiga svo fyrir sér að gufa upp enn á ný til að við-
halda »hringrás vatnsins«.
Þótt geislar sólarinnar verði að leggja leið sína gegn-
um gufuhvolfið, hafa þeir tiltölulega litil hitandi áhrif á
það. Mönnum hefir reiknast til að h. u. b. % hluti hita-
magns sólarinnar ýmist gleypist (absorberes) af gufu-
hvolfinu eða endurkastist frá því út í himingeiminn áður
en það nær yfirborði jarðar. Því meira ryk eða þykkni
sem er i loftinu, því meiri hita dregur það frá jörðunni.
Eftir því sem loftið er hreinn'a og gagnsærra, þvi greiðara
gánga geislarnir gegnum það án þess að missa hitamagn
sitt (rúðan er köld, þótt sólin skíni á hana og hiti glugga-
kistuna).
2