Skírnir - 01.01.1919, Blaðsíða 58

Skirnir]
ÞýðÍDgar.
51
eins og plógi um hugi manna. Menn hafj, orðið þyrstir
í að vita og skilja, að láta ekki þessa miklu samtíma-
viðburði fara fram hjá án þess að lifa þá í anda, gera sér
grein fvrir orsökum þeirra og tildrögum, þjóðum þeim og
löndum, sem að þeim standa, bera þá saman við eldri at-
burði, kynna sér öfi þau, sem ófriðurinn hefir tekið í
þjónustu sína o. s. frv. Og á hinn bóginn er að mörgu
leyti órói og los á þjóðlífinu. Menn geta ekki unað við
garnla fróðleikinn einungis og hætta þá heldur að lesa,
eða grípa við hverju nýju rusli, sem kemur. Bókaútgáfa
verður sífelt örðugri, vegna gifurlegs kostnaðai’, og bók-
salar leggja ekki út í verk, sem þeir þykjast ekki vissir
um að borgi sig fijótt. Þetta hefir auðvitað ekki bætandi
álirif. Hættan virðist vera sú, að meiri partur þjóðarinn-
ar skiftist smátt og smátt í þrjá flokka. Þá, sem ekkert
lesa, nema dagblöðin. Þá, sem lesa tómt skran af versta
tæi, dálkasögur blaðanna og annað þaðan af verra, svo sem
bækur frá auðvirðilegustu útgefendum Dana, sem seldar eru
hingað í stórkaupum. Og loks þá, sem reyna að una sér
við þjóðlegu bókmentirnar og loka sig úti frá öllum áhrif-
um umheimsins, eins og af ótta við að annars rjúfist
skjaldborg þeirra.
Euginn þessara kosta er góður. Við eigum að vera
í einu þjóðlega og alþjóðlega mentaðir, standa á íslenzkum
merg svo fast, að við mótum erlendar hugsanir og reynslu
i islenzkt mót, en urn fram alt loka ekki gluggunum fyrir
sólarljósi heimsmenningarinnar.
IX.
Hvað er gert fyrir sjálfmentunina í landinu? Hvað
er gert fyrir bókaútgáfuna? Hér er fátt upp að telja.
Lestrarfélögunum er enginn sómi sýndur af stjórn og
þingi, bókasöfnin ná til fárra, og eru ónóg þar sem þau
ná. Fáeinir menn eru styrktir til ritstarfa, oftast á þann
hátt, að þeir geta lifað án þess að rita. Styrkurinn er
svo litill, að tíminn fer allur í að leita sér atvinnu, sem
4*