Skírnir - 01.01.1919, Side 98

Skirnir]
Ritfregnir.
91
hafa skiniS út úr þeim skoitur á samúS, samúS til aS reyna að
skilja orsök og eSli þeirra iífsskoSana og þeirrar listar, sem birtist
í bókunum. En samúSarlaus ritdómari er lélegur ritdómari. —
G. G. fór utau á unga aldri, efnalaus og mentunarlítill, til aS
brjóta 6Ór braut í andlegu lífi ókunnrar þjóSar. En Eóm var eklci
reist á einum degi. Það hefir heldur ekki fengist með sitjandi sæld-
inni að komast þaS, sem G. G. hefir fariS. ÞaS hefir kostaS bar-
áttu, baráttu fyrir mentun og þroska sjálfs sín og baráttu fyrir
daglegu brauði, kostaS eifiSi og ómilda dóma, fátækt og jafnvel
hungur. ÞaS væri því ekki aS undra, þótt eitthvað af þessu hefSi
litað iífsskoSun þess, sem fyrir því hefir orðið, eSa þótt þaS hefSi
vakiS bjá honum spyrjandi vafa um ýmislegt í lífiuu, sem öSrum
fiust efalítiS. Og hafa ekki, þegar öllu er á botninn hvolft, allar
setningar, sem skáld og spekimenn hafa sagt og skt'ifaS um eSli
lífsins og tilgang, endað á ósvöruðu spurningarmerki? En bölsýnin
í bókum G. G. er í rauninni ekki í öSru falin en þessu, og hverjum
manni er auðvitaS frjálst aS taka því eSa hafna.
I Fóstbræðrum ber ekki eins mikiS á þessu eins og í sumum
fyrri bókunum. Þó held eg aS benda mætti á stað í eiuni af næstu
bókunum á undan, sem benti á aS þetta efni hefSi þá verið fariS
að vaka fyrir G. G. Og í efnjsyalinu er þroskaþráður G. G. þann-
ig ekki ósvipaður Jóns Trausta, þótt rnargt só annars ólíkt.
Þetta er söguleg skáldsaga frá landnámsöid Islands. i>ar er lýst
lífi og þroska þeirra fóstbræðra Ingólfs og Iljörleifs frá barnæsku
þeirra í Noregi og þangað til Hjörleifur er drepinn á Islandi og
Ingólfur seztur að í Rvík. Hjá ýmsum Islendingum bregður oft
fyrir einhverri vantrú eða vanþóknun á því, aS taka yrkisefni úr
fornum, norrænum heimildum. En þaS er ástæSulaust þegar vel
er á haldið. Því aS þaS er á engan hátt til aö rýra eSa spilla fornu
bókmentunum. Þær geta lifað sínu lífi fyrir því. ÞaS er þvert á
móti til aS vekja á þeim nýja athygli og umhugsun, og er ekki
vanþörf á því, þegar þær eru að drukna í syndaflóSi aðfluts and-
leysis, og getur þó varla talist dýrtíð á þeim iðnaSi innlendum. Og
það sýuir líka að ennþá er þaS bezta í þeim lífslind, sem nýtfzku
list getur ausið úr. En til Fóstbræðra gæti þc3si ótti þó tæplega
náð, því aS beinar heinrildir þeirra eru svo magrar og sundurleitar.
Og það er í rauniuni einkennilegt atvik, aS ekki skuli vera til
nein samfeld saga forn um þá fóstbræður og þann merkisatburS,
sem við þá er tengdur. Því þótt t. d. Landnáma só einstæð bók
< heimsbókmentunum, er hún víðast þurt og leiðinlegt sögurit.