Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1920, Page 28

18G
Andrew Carnegie.
| IÐUNN
að verkamenn gætu fengið sæmilega borgun fyrir
starfa sinn. Ekki skulu þessi rök brotin til mergjar
hér. En eitt er víst, að þótt Carnegie auðgaðist stór-
um á þessu sem öðru, sem hann tók sér fyrir hend-
ur, þá hafði hann fullan skilning, og hann göfugan,
á því, hvaða skyldur auðurinn legði auðmönnum á
herðar. Hann lýsti þessu i riti einu, er kom út 1894
og vakti mikla eftirtekt um endilanga Ameríku. Og
þegar hann seltist í helgan stein 1899, tók hann að
sýna það í verki, að honum var bláber alvara.
Skoðun hans á auðmönnunum er sú, að þeir hafi
að eins auð sinn að léni, og að þeim beri því skyldu
til að skila honum aftur á sem heillavænlegastan
hátt til mannfélagsins, áður en þeir deyi. Og eftir
þessari kenningu sinni hefir bann nú lifað fram til
síðustu stundar. Af þeim 1200 milljónum króna, sem
auður hans var metinn, er hann gekk úr »Stálhringn-
um«, liefir liann nú gefið burt og ánafuað hvorki
meiru né minna en 900 milljónutn króna til bóka-
safna, háskóla, verkamanna-trygginga og hins svo-
nefnda »Hetju-sjóðs«, er menn geta unnið til verð-
launa úr, fyrir auðsýnda hugprýði í að bjarga lífi
annara manna á friðar-tímum. Og friðurinn, heims-
friðurinn, var önnur aðalhugsjón Carnegie’s. Því
bygði hann »friðarhöllina« í Haag, þar sem hann
vildi, að allar þjóðir gerðu út um deilumál sín með
gerðnrdómum. Og alt vildi hann til vinna til þess
að »Bandaríki Evrópu« kæmust á í líkingu við
Bandaríkin í Ameríku. Honum var því hin mesta
raun að Evrópu-ófriðnum mikla. En ekki glataði
hann samt trúnni á það, að þeir tímar kæmu, að
þjóðabandalagið kæinist á.
Fæðingarbæ sínutn Dunfermline gaf hann undur-
fagran aldingarð og — bókasafn; og í Pennsylvaníu
stofnaði hann bæ, sem ber nafn hans, og byggja
hann nú 15000 sálir. En draumur foreldra hans virð-