Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1924, Blaðsíða 22

180
Jóh. Sigfússon:
IÐUNN
jafnan féþúfa, og að minsta kosti þegar fram á 18.
öld kom, gerðist það alltítt að hin mikla fjárgæsla
og ábyrgð sú, er henni fylgdi, kæmi þeim og vensla-
mönnum þeirra því nær á kaldan klaka.
Um nálega þrjár fyrstu aldirnar eftir siðskiftin
verður engin stór breyting á skipulagi skólanna á
íslandi. En nokkru fyrir miðja 18. öld, kemur Jón
Þorkelsson Skálholtsrektor til sögunnar, hann ber
fram fyrir stjórnina umkvartanir um að skólum sé í
ýmsu áfátt hér á landi, og kirkjumál ekki í svo góðu
horfi sem skyldi. Það má segja, að hann sækti vel
að í Danmörku, er hann bar þar fram kvartanir
sinar. Heittrúarstefnan hafði þá vakið þar sterkan
áhuga á umbótum í skólum og kirkju. Hann fékk
því framgengt hjá stjórninni, að hún ákvað að senda
mann til íslands til að líta eftir skólum og kristni-
haldi í landinu, og skyldi Jón rektor vera aðstoðar-
maður hans. t för þessa var sendur presturinn Lud-
vig Harboe, og má segja að stjórnin hafi þar verið
heppin í valinu, því að Harboe reyndist íslandi mesti
nytsemdarmaður, meðan hann dvaldi hér, og landinu
jafnan velviljaður síðan. Þeir Harboe og Jón dvöldu
hér á landi árin 1741 —1745. Sátu þeir á biskups-
stólunum á vetrum, þó lengst á Hólum, og litu þar
eftir skólunum og kenslu í þeim, en ferðuðust um á
sumrum og kyntu sér kunnáttu presta, embættisfærslu
þeirra og uppfræðing almennings, einkum æskulýðs-
ins. Árangurinn af starfi þessu varð sá, að hingað
streymdi inn yfir landið heilt flóð af tilskipunum um
kirkju og skóla, er gefnar voru að meira eða minna leyti
fyrir ihlutun Harboes, og sjálfsagt að miklu samdar
af honum í samráði við Jón Þorkelsson. Skulu hér
nefndar nokkrar af tilskipunum þessum, svo sem til-
skipun um spurningar barna, tilskipun um fermingu
barna, tilskipun um húsvitjanir, helgidagatilskipunin,