Iðunn : nýr flokkur - 01.09.1932, Qupperneq 68

258
Kreuger-æfintýrið.
IÐUNN
o.g veröur brátt komið að því. Engu minini ráðgáta, er
hiitt, hvernig fjánmálabrölt í jafn-stórum stíl og Kneugers
gat bygst á svo tiltölulega smávaxinni iðju, sem hér
er um að ræða. Eldspýtnaframleiðsla Svía náði há-
miarki að verðmæti árið 1920. Það ár nam hún 61
miljón króna. Síðan héfir verðmæti hennar flest árin
verið um eða undir 40 málj. kr. Það er allmiiklum
erfiðleikum bundið að komast að fastri niðurstöðu
um, hve miklum arði þessi framleiðsla hefir getað
kastað af sér árlega, en svo mikið er vist, að sá arður.
hefir ekki á nokkru ári náð 10 rnilj. króna — sennilega
verið nær 5 milj. Það er auðsætt, að sá gróði', þótt
miikill sé, er allsendii's ófullnægjandi til að skýra það>
fjármálavald, sem Kreuger fór með í Evrópu síðasta
áratuginn.
Hvernig Kneuger fór að því að byggja sér stiga úr
sænsku eldspýtunum upp á valdatind fjármálanna sést
betur, ef athugaðar eru framleiðsluskýrsliur fyrirtækja
hans. Árið 1924 nam framleiðslan á hvern vcrkamann
í Svíþjóð 43 rnilj. eldspýtna. I verksmiðjum hringsins
eHendis var framleiðslan á manrn að meðaltali ekki
nema 18 milj. eldspýtna. I þessum tölum liggur faiinn
lykillinn að ráðgátunni. Áður en Kreuger náði tangar-
haldi á eldspýtnaiðjunni í heimalandi sínu, var þessi
iðja búin að ná stókri fullkomnun í tækni og hagkvæmu
skipulagi, að hún var meira en samkeppnisfær; hún
var þess um komin að geta lagt undir sig al|)jóða-
markaðinn í trássi við háa tollvernd annara ríkja.
Eldspýtnaverksmiðjur Englands, Frakklands, Þýzkalands
og Belgíiu komust ekki í hálfkvdsti við sænsku verfk'-
smiðjurnar um hraðvirka og ódýra framleiðslu. En
nú eru eldspýtur einkar vel til þess fallnar að leggja
á þær tolla ríkjunuin til tekjuauka. Og þar sem innlend