Iðunn : nýr flokkur - 01.10.1930, Blaðsíða 92

414
Ritsjá.
IÐUNN
Halldór Stefánsson: í fáum dráttum. Tíu smásögur. Berlín 1930.
Mig minnir að það sé Georg Brandes, sem á einhverjum stað
hefir sagt, að þegar nýr höfundur homi fram, þá verði manni að
spyrja: Hvar er hans Ameríka? Það virðist ekki óréttlátt að heilsa
nýjum höfundi með slíkri spurningu. Hvar er landnám hans, hver
boðskapur hans fil samtíðar sinnar? Hvert erindi á hann, hvað
hefir hann til brunns að bera, er tryggi honum þegnrétt í ríki bók-
mentanna? Þar getur margt komið til greina. Höf. getur verið
nýbrotsmaður í stíl eða máli. Hann getur tekið sér fyrir hendur
að lýsa einhverjum sérstökum hliðum mannlífsins — eða þjóðlífs-
ins — sem áður var gefinn Iítill gaumur. Hann getur gerst leið-
sögumaður á áður ókönnuðum stígum um myrkvið þann, er vér
nefnum sál. Eða hann getur gerst boðberi ákveðinnar stefnu eða
hugsjónar og látið list sína þjóna henni, svo að viðhorf hans gagn-
vart mönnum og atburðum mótist af því. O. s. frv.
Um Halldór Stefánsson er það að segja, að eftir lestur þessarar
fyrstu bókar hans verður manni ógreitt um svar við spurningu
Brandesar. Hans Ameríka er ekki auðfundin. Hann tollir sæmi-
lega í tízkunni að því er stílinn snertir, þ. e. a. s. hann hefir að
nokkuru tekið sér til fyrirmyndar stíl expressionista, og er ekkert
við því að segja. En ekki er Iíklegt, að hann verði nýbrofsmaður
í stíl hér á landi. Hann virðist einmitt vanta persónulegan stíl —
enn sem komið er. Ekki hefir hann heldur með þessari bók markað
sér svið um efnisval, þar sem bíði hans sérstakt verkefni. Hann
lýsir sveitalífi og kaupstaðalífi, bændum og burgeisum með nokkurn
veginn sama hætti og aðrir hafa gert á undan honum — og sumir
miklu betur. — Sporgöngumaður inn í myrkvið mannssálarinnar
er hann ekki líklegur til að verða. Mannlýsingar hans eru fremur
yfirborðslegar, þar sem á annað borð vottar fyrir slíku. Boðberi
ákveðinna hugsjóna virðist hann sízt af öllu vera. Við lestur þess-
ara sagna fær maður helzt þá hugmynd um höf., að honum standi
svona hér um bil á sama um allt. Það er vissulega ekki auðvelt
að benda á neitt það, er þessi höf. elski, og ekki heldur það, er
hann hati. Hann hefir að vísu allglögt auga fyrir ýmsum andhælis-
skap í fari mannanna og skipulagi þjóðfélagsins. En lesandinn trúir
því einhvern veginn ekki, að nokkur alvara fylgi hirtingum hans.
Hann (höf.) yptir öxlum og horfir á atburðina með kæruleysislegu
kuldaglotti. Honum er sama. En þá verður lesandanum líka sama.
Vfirleitt verður ekki séð af þessum sögum, hvort hér er skáld