Iðunn : nýr flokkur - 01.10.1930, Blaðsíða 72

394
Þrjár bækur.
IÐUNN
lega á ýmsum afkáraskap og vesöld borgaralegs þjóð-
félags, að allrar virðingar er vert. Að vísu kennir þar,
eins og allvíða í ritum Kambans, tilfinningavímu (Senti-
mentalitet), sem er afarfjarri hugsunarhætti og skapferli
nýtíðarmanna. Slíkt er jafnan galli á bók, en verður að
fyrirgefa manni, sem ekki er ráðinn umbótamaður, með
því að ekkert er eins líklegt til þess að afla bók les-
enda meðal kvenþjóðar borgarastéttarinnar, eins og ljóst
má verða af rökum þeim, er ég hef greint í ritgerð
minni »Um listir« (Iðunn 3. h. 1930).
En Guðmundur Kamban hefur einnig ritað aðrar bækur,
þar á meðal Jómfrú Ragnheidi. Þar kennir í rauninni
alt annara grasa. Guðmundur Kamban er þá að vinna
fyrir mat sínum, skrifa vel seljanlegar bækur, og fer
fram með hætti þess, sem kunnugt er um kröfur og
smekk kaupenda, og lætur að þeim. Er þar með ekki
átt við það, að síðra sé handbragð og vinna á þeim
bókum en hinum, heldur lætur höfundurinn, viljandi eða
óviljandi, hrekjast til að fjalla um viðfangsefni, sem
þannig eru vaxin, að þau varna honum máls um aðal-
hugðarefni nútímamanna. Lögum listarinnar um fram-
Ieiðslu fagurs verks er að vísu hlýtt, að því er snertir
samræmi og form, en listamaðurinn gengur ekki til tals
við hugi samtíðarmanna sinna um það, sem þeim liggur
þyngst á hjarta, né boðar þeim það, sem þeim hlýðir
bezt að vita. Sú list, sem þannig verður til, á sölumögu-
leika sinn í því, að hún er einkar vel fallin til þess að
verða ígrip og dægrastytting fólks, sem á fleiri frístundir
og skildinga en frjóleikur þess nær til að skapa sér
áhugamál og viðfangsefni.
Og þó að ég taki Jómfrú Ragnheiði langt fram yfir
allan þorrann íslenzkra skáldsagna frá síðari árum, þá
verð ég að telja hana til þessa flokks bóka. Hún hefur
þann kost fram yfir fjöldamargar skáldsögur vorar aðrar,
að hún er skemtileg aflestrar. Að vísu má ekki dyljast
þess, að andhælisháttur í máli spillir þeirri gleði til muna.
Höfundur hefur auðsýnilega talið sig þurfa að fyrna mál
sitt alt, til þess að ná einkennum þeirrar tíðar, er bókin
greinir frá. Ég er ekki svo lærður, að ég megi um það