Eimreiðin - 01.04.1927, Page 103

EIMREIÐIN
RITSJÁ
199
holdlega hluti, sem hann ímyndar sér að séu syndsamlegir, en getur þó
ekki forðast. Hún skýrir frá því, hvernig má gera eðlilega hluti ljóta,
í>eSar mannúð og meðhugð vantar. Hún er bók um of lítinn kærleika.
„At digie, det er at holde
dommedag over sig selv“,
se9ir Henrik Ibsen. Það er einmitt þetta, sem höfundurinn gerir. I per-
sónu Steins Elliða gæðir hann lífi vissan þátt úr eðli sjálfs sín, eigin-
simina og hrokann, sem henni er samfara, — tilfinningarleysið fyrir
kjörum annara, — skortinn á kærleika. Og björgunin er sú sama hjá
skáldinu og sköpunarverki hans — alger afneitun þess holdlega og Iík-
amlega; náðarfaðmur kaþólsku kirkjunnar opnast fyrir þeim báðum.
Sjúklegar hillingar munklífisins blasa við þeim báðum, — austurlenzk
Hfsafneitunarstefna þreyttrar aldar, — að vísu í þeim tilgangi að ávinna
sér annað æðra líf, en skyldi maður geta áunnið sér æðra, guðinnblásið
Hf með því að bregðast skyldum þessa Iífs, hversdagslífsins? Ég hygg
ekki. Fálmandi leit Steins Elliða að þeim guði, sem hann trúir ekki á,
í helvítum hrokans og lastanna, er hressandi í samanburði við andlega
eigingirni hans, er hann þykist ætla að verða heilagur maður, en bregzt
skyldum sínum við mennina og mannlífið — í mynd ástmeyjar hans —
sökum ímyndaðrar skyldu við guð og rekur ástmey sfna eins og skækju
—: verr en skækju — út á götuna í erlendri stórborg. Þá sést greinilega,
að eigingirni hans og kalt tilfinningarleysi hefur að eins skift um ham
og kemur nú fram í gerfi heilagleikans — sem Satan í ljóss-engils líki.
Þrátt fyrir alt daður Steins Elliða við jafnaðarstefnuna, er líferni sjálfs
hans í fullri mótsögn við bróðurþels-anda þeirrar stefnu. Og þrátt fyrir
allar þær „óguðlegu" kenningar, sem bókin er látin flytja, er hún ákaf-
lega kaþólsk: Mestu syndararnir eru bezti efniviðurinn í helga menn á
kaþólska vísu. En syndin er seig og skiftir, eins og áður er sagt, að
eins um ham.
Steinn Elliði er ljóst dæmi þess, hvernig fer, þegar takmarkalausri
einstaklingshyggju og nautnasýki — einmitt „sýki“ — er Ieyft að ná yfir-
ráðunum í mannssálinni, og ferill hans er sálfræðilega alveg réttur, frá
ofnautn og misbrúkun heimsgæðanna til afneitunar þeirra. Þegar búið er
að snúa öllu mannlegu upp í svívirðingu, þá getur ekkert frelsað nema
afneitun þess mannlega. Þá dugir ekki þvotfur í neinu, nema í „blóði
lambsins". —
Aðrar persónulýsingar í bókinni eru og góðar, t. d. Örnúlfur, Jófríður
og Diljá, sem eru miklu „mannlegri" og hugðnæmari en Steinn Elliði.