Eimreiðin - 01.07.1937, Síða 61

eimreiðin
ÞÆTTIR AF EINARI H. KVARAN
293
að honum hafa orðið deilurnar og sundrung manna að um-
hugsunarefni.
Þetta er ræðan: Tilsóknarafl og frásóknarafl, flutt 19. jan.
1895 í Tjaldbúðinni í Winnipeg.1) í henni leitar Einar að
skvringu á ófélagslyndi manna og finnur hana — í einstak-
lingshyggju realistanna. Að vísu vill hann ekki ganga í ber-
högg við þessa skáldskaparstefnu, því í mörgu er hann enn
áhangandi hennar. „Engu að síður held ég því fram, að hann
[einstakiingshyggjandinn] sé nokkuð einhliða, eins og öll
sú stefna, sem hann heyrir til. Og verði andinn, sem í honum
kýr, ríkjandi, án fullkomins jafnvægis, þá er hann í meira
lagi varhugaverður. Þ\i að það á sannarlega ekki við alment,
að mennirnir séu öflugastir, ef þeir standa einir síns liðs,
kvað sem kann að mega segja um einstöku andans stór-
nienni. Og það hefnir sín alvarlega, ef einstaklingarnir fara
að skoða sig fyrst og fremst sem málsparta, sem eigi í höggi
við félagslifið, og altaf þurfi að vera á vaðbergi til þess að
vernda rétt sinn gegn verulegri eða ímyndaðri rangsleitni. Það
verður hollari hugsunarháttur að líta á sjálfan sig sem bróður
eða systur annara manna, og brýna fyrir sér að vera þeim
«1 góðs. Það er enginn vafi á því, að það gerir manninn far-
sælli, að venja sig á að líta vinaraugum á aðra menn. Munum
eftir frú Önnu í ,,Vordraumnum“. Var hún ánægð, eða farsæl,
þessi auðuga, gáfaða og tilfinningaríka kona? Nei ...
Sumum kann nú að þykja það nokkuð kynlegt, að ég skuli
hafa sett skáldskap vorn, einhver fegurstu blómin í menta-
akri vorum, í samband við annað eins illgresi eins og ófélags-
fj'ndið og eintrjáningsskapinn. En ég held, að ef þeir gæta
vel að, muni þeir komast að þeirri niðurstöðu, að sami tíðar-
nndinn hafi um hvorttveggja leikið, hafi verið það lífsloft,
sem hvorttveggja hefur að sér andað. Skorturinn á félagslyndi
^neðal íslendinga er ekki eingöngu „íslenzkur níhilismus“,
heldur jafnframt síðustu skvetturnar í öflugri öldu, sem risið
hefur langt úti á heimshafinu.“
Þetta er mjög merkur vottur þess, að Einar hefur á síðustu
arum sínum vestra verið mjög horfinn frá einstaklingshyggju
°g byltinga-hug realistanna i áttina til bróðurhugsunar krist-
1) Lögb. 21. fcbr. 1895.