Eimreiðin - 01.09.1968, Blaðsíða 22

EIMREIÐIN
168
þar blaðagreinar, þá fannst mér ekki, að ég gæti komið þar á fram-
færi hinu lifandi talmáli minna íslenzku sögupersóna.
Hve lengi dvaldisl þú i Noregi?
Ég fór til Noregs í júní 1924 og var þar til vors 1927. Fyrsta árið
gerði ég ekkert annað en lesa norskar bókmenntir, læra landsmálið
og verða læs á sem flestar mállýzkur. Svo var ég á lýðháskólanum
í Voss og hlýddi þar á fyrirlestra Lars Eskeland skólastjóra um bók-
menntir, en slíkan fyrirlestur flutti hann á hverjum virkum degi
allan skólatímann. Lars Eskeland og bróðir hans, Severin, sem stýrði
kennaraskóla á Storð á Suður-Hörðalandi, voru meðal fremstu og
glæsilegustu forustumanna norskrar þjóðreisnar — og má geta þess,
að Ivar Eskeland, forstöðumaður Norræna hússins, er sonur Severins.
Á ríkismálið hafði ég orðið sæmilega læs, meira að segja strax
sem unglingur heima á Vestfjörðum. En eftir að ég fór að lesa ný-
norskar bókmenntir, opnaðist mér nýr heimur — og nú kynntist ég
ýmsum merkum rithöfundum og skáldum, sem hvorki ég eða flestir
aðrir Islendingar höfðu nokkurn tíma heyrt getið. Ég sannfærðist
og brátt um það, að landsmálsbaráttan í Noregi var bráðnauðsvnleg
fyrir menningu og bókmenntir þjóðarinnar. Hún vakti fólkið til
sjálfsvitundar og sjálfsvirðingar, og sannfærði það um, að það þyrfti
ekki endilega að vera andlega auvirðilegt, þótt það hefði ekki stund-
að langskólagöngu eða numið það mál, sem upphaflega var orðið
til fyrir áhrif danskra og dansklundaðra embættismanna. Það sá
líka, að fram á sjónarsviðið komu rithöfundar, sem þótt þeir væru
ekki langskólagengnir og rituðu á landsmálinu, urðu margir hverjir
meðal merkustu skálda landsins.
Eftir að ég hafði dvalizt eitt ár í Noregi, hafði ég kynnt mér
rækilega norskar bókmenntir, einkum þær nýnorsku, og árið 1925
skrifaði ég langa ritgerð í Eimreiðina um nýnorskt mál og menn-
ing, og gerði þar grein fyrir helztu rithöfundum og skáldum lands-
ins, meðal annars ýmsum, sem svo til enginn þekkti þá hér heima.
Hér voru í rauninni ekki önnur nýnorsk skáld þekkt en Ásen, As-
mund Vinje, Kristofer Janson og Arne Garborg. Sagnaskáld eins
og Olav Duun og Kristofer Uppdal þekktu sára fáir, hvað þá ljóð-
skáldin Olav Aukrust og Tore Örjasæter — svo að ekki sé minnst
á svo ungan mann sem Tarjei Vesás var þá.
Annars vann ég aðallega fyrir mér í Noregi með því að rita þar
greinar í blöð — og þó einkum með fyrirlestraferðum um landið,
en frá joví í september 1925 til maíloka 1927 flutti ég alls 410 fyrir-