Eimreiðin - 01.09.1968, Síða 23

RÆTT VIÐ HAGALÍN SJÖTUGAN
169
lestra. Þessa fyrirlestra flutti ég einkum á vegum ungmennafélags-
samtakanna og alþýðufræðslunnar. Ég sýndi líka skuggamyndir, en
myndirnar fékk ég að heiman og lét útbvia þær fyrir skuggamynda-
vél. Efni fyrirlestranna var að sjálfsögðu íslenzk málefni, ágrip af
sögu landsins, lýsing á þjóðlífi fyrr og síðar og gildi bókmenntanna
fyrir þjóðina á liðnum öldum og í framtíðinni. Ég talaði ailtaf upp
úr mér — aldrei af blöðum, en það virtist mér beinlínis skilyrði
til þess að fólk hlustaði í Noregi. Þar þótti það engin ræðumennska
að lesa upp af blöðum.
Mér varð það oft á, meðan ég dvaldi í Noregi, að bera saman
viðhorf og staðhætti þar annars vegar, og á Islandi hins vegar. Og
brátt varð mér Ijóst, að þrátt fyrir allt, sem líkt var og sammann-
legt, var þó að ýmsu leyti mikill munur á íslendingum og Norð-
mönnum, mótun þeirra, skapferli og viðhorfum, enda allt mótað
af fortíðinni, umhverfi og aðstæðum gegnum aldirnar. A Islandi
hafði ég bezt og nánast kynnzt Vestfirðingum, og þó að Vestfirðir
séu hluti af íslandi, hefur landið þar og fólkið ávallt staðið mér
nær en annars staðar.
Svo var það þá, að einmitt í Noregi tók að rnótast með mér
sagnabálkur, sem átti að verða í mörgum bindum, en ég hef aldrei
fengið tíma eða tækifæri til að skrifa. En þó er það ytra og innra
raunsæi, sem ég hef jafnan lagt áherzlu á að vegi nokkurn veginn
salt í ritum mínum, raunverulega samkynja því, sem átti að verða
kjarninn í þessu stóra ritverki. í samanburði við þessar hugarhallir
finnst mér eins og verk mín séu líkust húskofum, sem fátækur
frumbýlingur hrófar upp þar, sem hann sezt að í óbyggðu landi,
en ætlar sér aðeins að nota til bráðabirgða, þar til að því kemur,
að hann hafi aðstæður og efni til að byggja það, sem fyrir honum
vakir.
Eins og ráða má af ummœlum Hagalíns hér að framan, hafa Vest-
firðirnir haft mjög mótandi áhrif á hann og verk hans, og því biðj-
um vér hann að segja nokkru nánar frá œskuárunum fyrir vestan.
Hann sagði:
Mér hafa alltaf verið Vestfirðirnir kærir. Þar hafa ættfeður mínir
líka búið hver fram af öðrum í margar aldir, flestir í senn dugandi
bændur og djarfir sjósóknarar. Það er eins og þetta land og þetta
fólk sé runnið mér í merg og bein. í dagdraumum drengjaáranna
sá ég mig sem stórbónda í Lokinhömrum, standa þar fyrir útgerð
og blómlegum búskap, hafandi margt hjúa á heimilinu, eins og