Eimreiðin - 01.09.1968, Blaðsíða 29

RÆTT V1Ð HAGALÍN SJÖTUGAN
175
í hinu mikla sæluríki kommúnista, Rússlandi. Ég kynnti mér þetta
af fræðiritum, sem ég náði til, rússneskum bókmenntum, sem þýdd-
ar voru, svo og stóru bókinni, sem Rússar gáfu sjálfir út um réttar-
höldin miklu í Rússlandi, og að auki naut ég aðstoðar manns, sem
læs var á rússnesku, — fátæks, en gáfaðs og velættaðs göfugmennis
af litháiskum uppruna, sem hér hafði hafið nám við háskólann og
orðið hér innlyksa, þegar styrjöldin hófst. Úr öllum þessum efni-
viði varð svo til bókin Gróður og sandfok, sem sárafáir virtust
skilja að væri á rökum byggð, þegar hún kom út, en nú liggur við
að orðin sé eins konar biblía æði margra, enda hefur Halldór Lax-
ness með játningum sínum staðfest sannleiksgildi hennar svo ber-
lega, að ekki ætti að þurfa um að villast — þótt það, að sjálfs hans
sögn, hafi tekið hann þrjátíu ár eða að minnsta kosti aldarfjórðung
að hafa sig í að segja sannleikann.
Fékkst þú ekki oft orð í eyra á þessum árum út af afstöðu þinni?
Henni var einkum mætt með rógi úr herbúðum andstæðinganna.
Þeir reyndu eftir mætti að hundsa mig, en lögðu síður til beinnar
atlögu, enda lét ég aldrei standa á svari í þessum efnurn, ef tilefni
gafst, og var ekki seinþreyttur til andsvara, ef ég varð fyrir skít-
kasti.
En þetta er nú löngu liðinn tími og nýr gróður sprottinn upp
úr sandfokinu. Eitt af því fyrsta, sem boðaði nýja tíma í þessum
efnum, var það, að nokkrir rithöfundar, sem voru sama sinnis og
ég, beinlínis kölluðu mig suður -— frá ísafirði — til þess að hafa
forustu um stofnun nýs rithöfundafélags, þegar þeim þótti ekki
lengur vært í Rithöfundafélagi íslands í sambúðinni við konnnún-
ista. Þetta leiddi til stofnunar Félags íslenzkra rithöfunda, en stofn-
félagar þess voru aðeins 12. Brátt fjölgaði þó í því félagi, svo að
það varð jafnfjölmennt hinu eldra. Það átti svo fyrir mér að liggja,
allmörgum árum síðar, að verða formaður Rithöfundasambands ís-
lands, þar sem bæði félögin sameinuðust í samstilltu átaki og hófu
loks raunhæft starf fyrir rétti íslenzkra rithöfunda og virðingu ís-
lenzkra bókmennta.
Og þá er komið að þœtti þinum i sambandi við bókafulltrúa-
starfið og eflingu almenningsbókasafnanna.
Það varð nú ekki strax eftir að ég fluttist frá ísafirði. Ég kom
til Reykjavíkur árið 1946 og átti þar heima næstu árin. Þetta var
mér eins konar biðtími. Árin 1949 og 1950 dvaldist ég í Danmörku,
þá kvæntur seinni konu minni. Þegar við fluttum heim, settumst