Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Page 33

4.3. Önnur skýringarsjónarmið í réttarframkvæmd Mannréttindadóm-
stóls Evrópu
4.3.1 Sjáifstæð skýring (autonomous interpretation)
Mikilvægt skýringarsjónarmið við beitingu Mannréttindasáttmála Evrópu, sem
ekki verða fundnar leiðbeiningar um í Vínarsáttmálanum er sjálfstæð skýring á
ákvæðum sáttmálans (e. autonomous interpretation). Þetta skýringarsjónarmið
felur í sér að við skýringu á hugtökum sáttmálans er ekki byggt á merkingu
þeiira í aðildarríkjum sáttmálans, heldur slær dómstóllinn fastri merkingu hug-
takanna með eigin lögskýringu á ákvæðum sáttmálans. Sem dæmi má nefna
ákvæði 6. gr. sáttmálans, um að leiki vafi á um réttindi þegns og skyldur eða
sé hann borinn sökum um glæpsamlegt athæfi skuli hann njóta réttlátrar og
opinberrar rannsóknar innan hæfilegs tíma, fyrir óháðum, óhlutdrægum, lögmælt-
um dómstóli. Mikið af túlkunarstarfi mannréttindadómstólsins hefur snúist um
að skýra hugtökin „réttindi þegns og skyldur" (e. civil rights) og „glæpsamlegt
athæfi" (e. criminal charge) og hefur við þá skýringu verið miðað við að merking
hugtaka og flokkun réttinda í viðkomandi aðildarlandi hafi þýðingu, en þó ekki
afgerandi þýðingu. Þar komi aðallega til eigið mat dómstólsins á eðli þeirra
réttinda sem til umijöllunar eru og sjónarmið um að sú vemd sem að er stefnt
með ákvæðum sáttmálans nái tilgangi sínum.
4.3.2 Samanburðarskýring (comparative interpretation)
Við skýringu á hugtökum og ákvæðum mannréttindasáttmálans hefur mátt
greina áherslu sem kalla má „samanburðarskýringu“ (e. comparative interpre-
tation) og felst í því, að leitast er við að ákvarða merkingu orðs eða ákvæðis
með vísan til þess hvemig viðkomandi orð eða ákvæði er túlkað í fleiri en einu
aðildarríki sáttmálans, eða meirihluta aðildarríkja. Þannig er leitast við að
finna evrópskan samnefnara sem miða megi við við túlkun sáttmálans. Að
nokkru mai'ki má segja, að stofnanir Evrópuráðsins vísi til slíks meirihluta-
skilnings um lögmæti lögskýringar sinnar, enda styðst það sjónarmið við formála
sáttmálans og þann tilgang hans að ríkin sameinist um þá mannréttindavemd
sem í ákvæðum sáttmálans felst. Hins vegar má gagnrýna þetta lögskýringar-
sjónarmið, sem slfkt, annars vegar vegna þess hversu formlegt það er, þ.e. hvað
það tekur lítið mið af efnisinntaki ákvæðisins sjálfs, og hins vegar vegna þess
hversu óákveðið og ómarkvisst það er, en „samanburðarskýring“ byggist að
jafnaði ekki á ítarlegum samanburðarrannsóknum á rétti allra aðildarrfkja. Þetta
viðmið býður þannig heim þeirri hættu að miðað sé við réttarástand eða túlkun
í meirihluta ríkja, eða jafnvel að „samnefnarahugmyndin“ sé útfærð þannig, að
„besta lausnin" sé valin sem viðmið. Fyrri lausnina má gagnrýna út frá því
sjónarmiði, að það sem ræður ríkjum í meirihluta ríkja sé ekki nauðsynlega til
þess fallið að tryggja sem besta vemd mannréttinda; síðari lausnina má gagnrýna
með þeirri einföldu, en mikilvægu spumingu, hvað sé „besta lausnirí4 og hvemig
slík lausn verði fundin með öruggum og hlutlægum hætti.
181