Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Side 56

tryggja réttláta dórasmeðferð, en engu að síður þyrfti stundum að virða 6. gr.
við rannsókn á fyrra stigi, ekki síst ákvæði 3. mgr., „ef og í þeim mæli sem
réttlát dómsmeðferð gæti verulega spillst vegna þess að ekki er eftir þeim
farið í upphafi".
BÖRN OG SÖNNUNARFÆRSLA
Á alþjóðavettvangi hafa réttindi bama nú verið sett fram í Bamasáttmála
Sameinuðu þjóðanna og á ýmsan annan hátt. Almennt er viðurkennt að staða
barna er sérstök við yfirheyrslur hjá lögreglu og fyrir dómi. Hagur þeirra
ræður oft úrslitum um úrræði. Má hugsa sér að þetta felist í 6. gr. Mannrétt-
indasáttmála Evrópu og 14. gr. S.Þ. samningsins. Má vera, að þetta leiði til
þröngrar skýringar á þessum ákvæðum. Ekki er erfitt að skýra þau þannig,
að dómþing í málum vegna kynferðisbrota gagnvart börnum skuli vera fyrir
luktum dyrum. Þá er rétt að taka fram, að alþjóðareglur taka ekki afstöðu til
þess, hve virkur dómari skuli vera við rannsókn máls, þó að Peking-reglumar
ætlist til frumkvæðis allra rannsakenda. Vafi verður að teljast vera um það,
hvernig koma má að skýrslum, sem gefnar hafa verið hjá bamaverndar-
yfirvöldum. Það gæti skipt máli, hvort viðbótarspurningum má koma að á
síðari stigum. Upptaka á myndband getur einnig haft þýðingu. Um þessi atriði
og önnur þeim skyld má vænta úrlausna alþjóðastofnana á næstu árum. Um
íslenskan og norrænan rétt á þessu sviði er ijallað í grein Margrétar Steinars-
dóttur: „Sönnun í kynferðisbrotamálum“, í Úlfljóti, 1. tbl. 1994 og í grein
Johs. Andenæs í Ármannsbók 1989: „Avhör av barn som vitner i straffesaker“.
Oft er sagt, að hagur barna skuli ráða ákvörðunum sem þau varða. í 1. gr.
barnaverndarlaga nr. 58/1992 er til dæmis tekið fram: „í bamaverndarstarfi
skal jafnan það ráð upp taka sem ætla má að bami eða ungmenni sé fyrir
bestu“. I barnalögum nr. 20/1992 eru ákvæði um ágreiningsmál um forsjá og
segir í upphafi 2. mgr. 34. gr.: „Dómstóll eða dómsmálaráðuneyti kveða í
úrlausnum sínum á um hjá hvoru foreldri forsjá bams verði eftir því sem
barni er fyrir bestu“. Hagur bams getur þó ekki ætíð ráðið úrslitum. Til dæmis
verður foreldrum ekki neitað um skilnað á þeim grundvelli, að hag barna
þeirra sé best borgið ef þau eru áfram í hjúskap. Vert er að staldra við þetta
og rifja upp, að til skamms tíma var sú skoðun ríkjandi, að með lagareglum
mætti takmarka hjónaskilnaði. í grannlandi okkar írlandi er enn í dag bannað
í stjómarskránni að hjón skilji, a.m.k. í okkar lagaskilningi. Þær ástæður sem
mæla með því, að hagur barna sé í fyrirrúmi að lögum ráða með öðrum orðum
ekki alltaf úrslitum. Þetta minnir á, að sakaðir menn eiga einnig sinn rétt, þó
að börn komi við sögu.
Af nýlegum íslenskum dómum má sjá, að reynt er að fínna ný ráð til að
taka skýrslur af telpum, sem talið er að hafi þurft að þola kynferðisbrot. I
hrd. 1992 916 hafði viðtal verið tekið á myndband á sjúkrahúsi án afskipta
lögreglu og réttargæslumanns. Hæstiréttur taldi annmarka á viðtalinu. Fleiri
204