Tímarit lögfræðinga - 01.03.1996, Side 58

Verjandi skal skipaður úr hópi lögmanna í umdæmi þar sem þeirra er kostur og
er þá átt við héraðsdóms- eða hæstaréttarlögmenn samkvæmt 9. og 14. gr. laga
um málflytjendur nr. 61/1942. Héraðsdóms- og hæstaréttarlögmönnum er skylt
að flytja þau opinberu mál sem þeim eru falin, sbr. 1. mgr. 13. gr. og 1. mgr. 18.
gr. málflytjendalaganna. Þar sem lögmanna nýtur ekki við getur dómari eftir ósk
sakbomings skipað honum einhvem annan löghæfan mann, ef hann telur hag
sakbomings borgið í höndum slíks manns og engar sérstakar ástæður mæla því í
gegn, sbr. niðurlag 2. mgr. 39. gr. oml.
3.3.3 Skipun verjanda afturkölluð
Sakborningur getur alla jafna óskað eftir því, að skipun verjanda verði aftur-
kölluð og að nýr verjandi verði skipaður, en þó því aðeins að ekki sé hætta á að
meðferð máls tefjist af þeim sökum eða að aukinn kostnað leiði af verjanda-
skiptunum, sbr. 1. mgr. 40. gr. oml. Dómari getur ennfremur afturkallað skipun
verjanda og skipað nýjan veijanda í hans stað, ef hann telur að verjandinn ræki
starfa sinn á óviðunandi hátt.8 Verjandinn getur krafist úrskurðar dómara um
afturköllunina, sbr. niðurlag 2. mgr. 40. gr. oml., og er sá úrskurður kæranlegur til
Hæstaréttar, sbr. 142. gr. oml.
4. HELSTU SKYLDUR ÁKÆRANDA OG VERJANDA VIÐ MEÐFERÐ
OPINBERS MÁLS
4.1 Helstu skyldur ákæranda
Lög um meðferð opinberra mála nr. 19/1991 em ekki margmál um skyldur
eða hlutverk ákæranda við meðferð opinbers máls fyrir dómi. Það leiðir þó af
1. mgr. 27. gr. oml. og eðli máls, að frumskylda ákærandans er ávallt sú að sjá
til þess að sá sent framið hefur afbrot verði beittur lögmæltum viðurlögum.
Ákærandinn hefur sem fyrr getur ákveðna hlutlægnisskyldu er hann rækir
starfa sinn, en skyldan felur það í sér að ákærandanum ber að vinna að því að
hið sanna og rétta komi í ljós og gæta jafnt að þeim atriðum sem horfa til sýknu
eða sektar sakbomings, sbr. 31. gr. oml. Sækjanda opinbers máls ber þannig að
starfa á tiltölulega hlutlægum (objektivum) og sanngjörnum grunni og honum
ber að vinna sín verk með það að markmiði að mál fái rétta úrlausn.
Með þessu er þó ekki sagt að ákærandinn eigi ekki að taka afstöðu í máli.
Hlutlægnisskyldan á ekki að draga úr því, að sækjandi máls flytji mál sitt á
sannfærandi hátt og af festu einkum ef hinn ákærði hefur fengið sér skipaðan
verjanda. Ákærandinn hefur tekið ákveðna afstöðu þegar við útgáfu ákæm og
hann hlýtur því að telja að meiri líkur séu á því en minni, að hinn ákærði sé sekur
8 í Hrd. 1981, bls. 41 var skipaður verjandi ákærðs manns víttur harðlega fyrir að skila ekki
vöm í héraði, en málið hafði verið dómtekið án þess að vömin kæmi fram. Um þetta sagði
Hæstiréttur: „Vegna vanrækslu skipaðs verjanda á að skila málsvörn bar héraðsdómara
samkvæmt 2. mgr. 84. gr. laga nr. 74/1974 að skipa ákærða annan verjanda og dómtaka eigi
málið fyrr en vörn hefði borist“.
52