Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 33

10. SAMANTEKT Á EFNI GREINARINNAR
í þessari grein er í upphafi fjallað um bótaábyrgð ríkisins vegna tjóns er leiðir
af skaðaverkum í stjómsýslu. Er rakið, að allt fram til 1940 eða þar um bil, hafi
það verið ríkjandi viðhorf, að ríkið bæri ekki skaðabótaábyrgð á slíku tjóni.
Tjónþolar máttu þá láta sér nægja að krefja viðkomandi starfsmann (embættis-
mann) um bætur. Þetta átti einnig við um tjón, sem varð vegna þinglýsingar-
mistaka. Þörf var talin á reglu um bótaábyrgð rfkisins í slíkum tilvikum. Upp úr
1940 verður það meginregla, að ríkið beri skaðabótaábyrgð á tjóni, sem valdið
er í stjómsýslu, a.m.k. ef því er valdið með saknæmri háttsemi starfsmanna
þess. I frumvarpi til þinglýsingalaga frá 1959 er gerð tillaga um sérstaka reglu,
þar sem mælt er fyrir um bótaábyrgð ríkissjóðs. Það fmmvarp varð ekki að
lögum, en núgildandi þinglýsingalög 39/1978 em í flestum efnum sama efnis
og reglur fmmvarpsins. Á það að mestu leyti við um 49. gr., sem mælir fyrir um
bótaábyrgð ríksins vegna mistaka við þinglýsingu o.fl. I lögunum er ekki að
fínna takmarkanir á ábyrgð ríkisins, sem voru í 50. gr. eldra frumvarpsins. í
greininni er ítarlega fjallað um túlkun þessarar bótareglu í dómaframkvæmd á
síðustu ámm og komizt að þeirri niðurstöðu, að reglunni hafi verið beitt með
þeim hætti, að ábyrgð ríkisins vegna tjóns er leiðir af þinglýsingarmistökum eða
öðrum atvikum, sem 49. gr. tekur til, hafi verið þrengd vemlega miðað við það,
sem ætla mætti að leiddi af almennum reglum og tilgangi ákvæðisins. Á þetta
einkum við um skýringu á því hvað sé sennileg afleiðing, meðábyrgð tjónþola
og hlutdeild þriðja manns í þessu sambandi. Er dómaframkvæmd gagnrýnd,
einkum að þessu leyti. Þá er fjallað um nýgenginn dóm Hæstaréttar, þar sem
ábyrgð er felld á ríkið vegna þinglýsingarmistaka og leiddar getur að því að
hann kunni að marka breytt viðhorf Hæstaréttar um beitingu 49. gr. þinglýs-
ingalaga. Óvissa hafi aukizt um þetta við síðasta dóm réttarins á þessu sviði frá
28. júní 1999. í greininni er víða vikið að norrænum rétti um það efni, sem til
umfjöllunar er.
HEIMILDIR:
Fræðirit og greinar
Poul Andersen: Offentligretlig erstatningsansvar. Kaupmannahöfn 1938.
Amljótur Bjömsson: Endurnýjað efni úr; Skaðabótarétti, Kennslubók fyrir byrj-
endur. Reykjavík 1998.
Arnljótur Bjömsson: „Er bótaábyrgð hins opinbera vegna gáleysis starfsmanna þrengri
en vinnuveitandaábyrgð almennt?“. Afmælisrit Gauks Jörundssonar. Reykjavík
1994, bls. 27-47.
Torgeir Austená, Ole F. Harbek og Erik Solem: Tinglysingsloven, med kommentarer.
9. útg. Osló 1990.
Armann Snævarr: Almenn lögfræði. Reykjavík 1989.
Bjöm Þ. Guðmundsson: „Hvað er stjómsýsla samkvæmt stjómsýslurétti?“. Tímarit
Iögfræðinga. 3. hefti 1985, bls. 190-195.
Sjur Brækhus: Omsetning og kredit 3 og 4, Omsetningskollisjoner I og II. Osló
1998.
185