Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 84

I 9. gr. laganna kemur fram að við viðskipti milla skyldra aðila skuli miða
skattverð við almennt gangverð í sams konar viðskiptum milli ótengdra aðila. í
athugasemdum með nefndri grein frumvarps þess er varð að lögum nr. 50/1988
segir að ákvæðin séu sett til þess að koma í veg fyrir að óeðlileg verðlagning, í
því skyni að lækka skattgreiðslur, eigi sér stað í viðskiptum milli tengdra eða
skyldra aðila. Á sama hátt og í 8. gr. skal miða við almennt gangverð við
ákvörðun skattverðs. Fram kemur að aðilar séu tengdir eða skyldir í merkingu
ákvæðisins ef annar hefur fjárhagslegra hagsmuna að gæta varðandi starfsemi
eða eignir hins, þar á meðal ef samband þeirra er með þeim hætti að þeir yrðu
taldir nákomnir í skilningi gjaldþrotalaga.44
6. NÁNAR UM SKATTASNIÐGÖNGU
Eins og nefnt hefur verið geta ráðstafanir skattaðila til að komast hjá skatt-
greiðslu verið með mismunandi hætti.
Skattaðilar geta gert málamyndasamning, þ.e. samning sem samningsaðilar
eru sammála um að eigi ekki að hafa réttaráhrif eftir efni sínu.45
Skattaðilar gera t.d. samning til „málamynda“ sín á milli um peningalán og
lántakandi gjaldfærir vexti af „láninu“ í skattskilum sínum.46 Það er því ekki
samræmi í formi og efni slíkra samninga. Skattlagning fer því eftir efni samn-
ingsins eins og það er áskilið milli samningsaðilanna en ekki formi hans.
Skylt málamyndasamningum er þegar skattaðilar kalla hluti röngum nöfnum
(denominatio falsa). Dæmi um þetta eru margs konar og má nefna að einka-
útgjöldum er gefið rangt heiti í því skyni að verða frádráttarbær rekstrarkostn-
aður. Dulbúnar arðgreiðslur eru einnig dæmi um þetta.
Það er sammerkt með málamyndasamningi og rangnefni ráðstafana að
álagningargrundvöllurinn er ekki réttur, raunveruleikinn er ekki í samræmi við
formið. Staðreyndir sem skattlagning verður byggð á verður ekki heimfærð
undir það lagaákvæði sem skattaðili ráðgerði. í skattarétti er viðurkennt að ekki
sé unnt að byggja á þessum tilbrigðum skattasniðgöngu við álagningu skatta.47
44 Alþt. 1987-1988, A-deild, bls. 3346.
Akvæði 3. gr. laga nr. 21/1991, um gjaldþrotaskipti, er svohljóðandi:
„Orðið nákomnir er í lögum þessum notað um þá sem eftirfarandi tengsl standa milli:
1. hjón og þá sem búa í óvígðri sambúð,
2. þá sem eru skyldir í beinan legg eða fyrsta lið til hliðar, en með skyldleika er í þessu sambandi
einnig átt við tengsl sem skapast við ættleiðingu eða fóstur,
3. þá sem tengjast með hjúskap eða óvígðri sambúð með sama hætti og um ræðir í 2. tölul.,
4. mann og félag eða stofnun sem hann eða maður honum nákominn á verulegan hluta í,
5. tvö félög eða stofnanir ef annað þeirra eða maður nákominn öðru þeirra á verulegan hluta í hinu,
6. menn, félög og stofnanir sem eru í sambærilegum tengslum og um ræðir í 1.-5. tölul.“.
45 Sjá skilgreiningu málamyndagernings hjá Páli Sigurðssyni: Samningaréttur. 1987, bls. 276.
46 Sjá t.d. U 1983.705 og U 1984.121 þar sem skattaðili fékk ekki að draga frá vexti af skuldabréfi
frá tekjum í skattskilum sínum þótt hann hafi greitt skuldara vextina.
47 J.O. Engholm Jacobsen o.fl.: Skatteretten I. 1995, bls. 100 og Ole Björn o.fl.: Lærebog om
indkomstskatt. 1994, bls. 40.
236