Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 71

Með hliðsjón af þessu er ekki úr vegi að ætla að sérstök lögskýringarsjónar-
mið ættu við í skattarétti t.d. að skattalög séu ávallt skýrð skattaðila í hag. í
úrskurði yfirskattanefndar nr. 928/1993 kemst nefndin að þeirri niðurstöðu að
með hliðsjón af 40. gr. stjórnarskrárinnar ætti óvissa um skýringu tiltekins laga-
ákvæðis að leiða til þess að vafinn væri skýrður skattaðila í hag." Almennt
hefur þó ekki verið talið að slík regla gildi og að dómstólar beiti almennum lög-
skýringarsjónarmiðum í skattarétti til að ná sem eðlilegastri niðurstöðu.12
Fjárhagsleg ráðstöfun getur beinst að því að komast hjá íþyngjandi lagareglu
og með því að beita rýmkandi skýringu eða lögjöfnun væri niðurstaðan sú að
lagareglan næði yfir tilvikið. Ráðstöfun getur einnig beinst að því að komast
undir ívilnandi lagareglu t.d. frádráttarreglu og hefði þrengjandi lögskýring þau
áhrif að atvikið teldist ekki falla undir regluna. Því hefur verið haldið fram að
þegar svo stendur á, sem hér er nefnt, væri tilhneiging skattyfirvalda og dóm-
stóla frekar sú að beita þeirri lögskýringu sem kæmi í veg fyrir að menn kæmust
hjá að greiða skatt ef fyrir lægi að það væri eini tilgangur ráðstöfunarinnar.13
Við lögskýringu er stundum greint á milli skýringar (tolkning) og heimfærslu
(subsumption).14 Með skýringu er átt við að ákvarða efni lagareglna sem slíkra
to be given some other meaning simply because their object is to frustrate legitimate tax avoidance
devices ... moral precepts are not applicable to the interpretation of revenue statutes.
Secondly ... one has to look merely at what is clearly said. There is no room for any intendment.
There is no equity about a tax. There is no presumption as to tax. Nothing is to be read in, nothing
is to be implied. One can look fairly at the language used.
Thirdly, the object of the construction of a statute being to ascertain the will of the legislature it
may be presumed that neither injustice nor absurdity was intended. If therefore a literal inter-
pretation would produce such a result, and the language admits of an interpretation wich would
avoid it, then such an interpretation may be adopted.
Fourthly, the history of an enactment and the reason which led to its being passed may be used as
an aid to construction". Sjá Jan Pedersen: Skatteudnyttelse 1991, bls. 129.
11 Sjá hér og sérstaklega H 1994 2912 er snertir skýringu á ákvæðum skattalaga um sjómanna-
afslátt. Minnihluti Hæstaréttar taldi rétt að skýra undanþáguákvæði frá skattlagningu þröngt vegna
grundvallarreglna um jafnræði við skattlagningu, en Hæstiréttur féllst á að hafnsögumenn stunduðu
sjómannsstörf í skilningi ákvæða skattalaga um sjómannaafslátt, og má segja að hann hafi skýrt
undanþáguákvæðið rýmkandi skýringu.
12 Helgi V. Jónsson: „Frádráttur frá tekjum við ákvörðun tekjuskattsstofns“. Úlfljótur, tímarit
laganema. 4. tbl. 1993, bls. 323. Þessi niðurstaða er í samræmi við danskan rétt, sbr. Bent Cristen-
sen: Forvaltningsret, Ogaver, hjemmel, organisation. Útg. 1997, bls. 224-225; J.O. Engholm
Jacobsen o.fl.: Skatteretten I. 1995, bls. 90 o.áfr. og Ole Björn o.fl.: Lærebog om indkomstskatt.
1994, bls. 37 o.áfr.
13 Ole Björn o.fl.: Lærebog om indkomstskatt. 1994, bls. 40. Sjá einnig Magnus Aarbakke:
„Omgáelse av skatteregler som rettsanvendelsesproblem". Lov og rett. 1970, bls. 1 o.áfr., sem telur
að skattasniðganga sé lögskýringarvandamál.
14 Davíð Þór Björgvinsson: Lögskýringar. 1995, bls. 1; Torstein Eckhoff: Retskildelære. 1997,
bls. 32-35. Ármann Snævarr gerir ekki slíkan greinarmun í Almennri lögfræði. Davíð Þór tekur
fram að þessi aðgreining skýring/heimfærsla hafi ekki mikla þýðingu í íslenskum rétti og naumast
þörf á að halda í hana í greinargerð um lögskýringar fyrir íslenskum dómstólum og fjallar hann um
þetta í einu lagi. Davíð telur þó að gildi þessarar aðgreiningar hafí aukist með aðild íslands að
Samningnum um Evrópska efnahagssvæðið, sbr. lög nr. 2/1993, þar sem íslenskir dómstólar geti
leitað álits EFTA-dómstólsins um skýringu á EES-reglum, þ.e. hvert efni hennar sé. Það er aftur á
móti ekki unnt að leita álits á því hvort staðreyndir máls eru með þeim hætti að falla eigi undir
tiltekna reglu.
223