Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Side 87

móður- og dótturfélags o.s.frv. Það er ekki erfitt að gera sér í hugarlund að
önnur sjónarmið geti hér ráðið ferðinni en eðlileg fjárhagsleg viðmið sem
óskyldir aðilar tækju mið af. Hagsmunatengdir aðilar geta að sjálfsögðu átt
viðskipti sín á milli, enda sjálfstæðir skattaðilar. Skattaréttarlega koma upp þau
vandamál að fjárhagslegar ráðstafanir eru gerðar í þeim eina tilgangi að lækka
sameiginlega skattbyrði hinna tengdu aðila. Það er hins vegar ekki hægt að líta
framhjá t.d. gemingum tengdra aðila eingöngu á þeirri forsendu að um tengda
aðila sé að ræða þótt skattalegt hagræði hafi ráðið ráðstöfuninni. Meira þarf að
koma til og verður fjallað um það hér.
Skoða þarf hvaða aðilar teljast hagsmunatengdir. Má hér benda á 8. og 9. gr.
laga nr. 50/1988, um virðisaukaskatt, sem fjallað er um í kafla 5.6 hér að fram-
an. í lögskýringargögnum má finna tilvísun til gjaldþrotalaga um hverjir teljist
nákomnir þegar ákvarðað er hverjir teljist tengdir í skilningi umræddra
ákvæða.52
Af lagaákvæðum sem rakin eru í kafla 5.6 má ráða að löggjafinn líti mjög til
hættu á óeðlilegum fjárhagslegum ráðstöfunum milli hagsmunatengdra aðila.
Til að sýna fram á áhrif hugsanlegra hagsmunatengsla við lögskýringu má
vísa til úrskurðar yfirskattanefndar nr. 598/1998 þar sem vísað var til þess að
engum eða óverulegum eignar- og stjómunartengslum hafi verið til að dreifa
milli kæranda og V hf. þegar 4. mgr. 12. gr. laga nr. 50/1988 var skýrð.
í úrskurði yfírskattanefndar nr. 550/1994 virðist byggt einmitt á þessum
sjónarmiðum um hagsmunatengsl en ekki er í forsendum úrskurðarins vísað til
sérstakrar lagareglu er styður niðurstöðuna.
Nefnt hefur verið að hagsmunatengsl aðila geti verið almenn eða sérstök.53
Almenn eru þau hagsmunatengsl nefnd þegar um t.d. fjölskyldutengsl eða
tengsl milli félaga er að ræða. Þau eru nefnd sérstök ef ekki eru önnur tengsl
milli aðila en viðkomandi samningar eða ráðstafanir. Svo getur háttað til að
tveir óskyldir aðilar hafi sameiginlega skattalega hagsmuni, þannig að samn-
ingur milli þeirra geti lækkað sameiginlega skatta þeirra, en aðrir hagsmunir
þeirra teljast léttvægir í samanburði við hina skattalegu.
52 Hér má einnig vísa til 8. gr. tollalaga nr. 55/1987 sem fjallar um tollverð innfluttra vara en að
meginstefnu til er það viðskiptaverðið, þ.e. það verð sem raunverulega er greitt eða greiða ber fyrir
vörumar. Það skilyrði er þó sett að kaupandi og seljandi séu óháðir hvor öðrum eða séu þeir hvor
öðmm háðir þá sé viðskiptaverðið nothæft í tollalegu tilliti samkvæmt nánari reglum. Samkvæmt
lögunum á því aðeins að telja aðila, persónur eða lögaðila, háða hvor öðmm að eftirtalin skilyrði
séu uppfyllt: a ) Þeir séu yfirmenn eða stjórnendur fyrirtækja hvors annars. b) Þeir séu í lagalegum
skilningi sameigendur fyrirtækis. c) Þeir séu vinnuveitandi og starfsmaður hans. d) Einhver aðili
beint eða óbeint eigi, stjómi eða hafi umráð yfir fímm hundraðshlutum eða meira af atkvæðisrétti
eða hlutabréfum hjá þeim báðum. e) Annar þeirra stjómi beint eða óbeint hinum. f) Þriðji aðili
stjórni beint eða óbeint báðum. g) Báðir saman stjómi beint eða óbeint þriðja aðila. h) Þeir séu í
sömu fjölskyldu.
Þá er tekið fram að aðilar, persónur eða lögaðilar sem em í viðskiptasambandi hvor við annan,
þannig að annar er einkaumboðsmaður, einkadreifingaraðili eða sérleyfishafi hins aðilans í hvaða
mynd sem er, skulu taldir vera háðir hvor öðmm.
53 Jan Pedersen: Skatteudnyttelse. 1989, bls. 316.
239