Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 39

4. SAMHENGI LÆKNISFRÆÐILEGRAR ÖRORKU OG BÓTA
Læknisfræðilegt örorkumat hefur þekkst a.m.k. frá dögum Bismarks kansl-
ara. Mælikvarðinn sem notaður er hefur haldist lítið breyttur allar götur síðan.
Þar er missir vísifingurs metinn 10 stig (%) og alblinda 100 stig. Þessi mæli-
kvarði var staðfestur með töflu Örorkunefndar um miskastig frá 1994. Miska-
bætur eru samkvæmt skaðabótalögunum beint hlutfall af læknisfræðilegri ör-
orku (miskamati) og hefur það ekki valdið ágreiningi þó vissulega sé það ekki
sjálfgefið.
Mikil samstaða er um að ekki sé heppilegt að ákvarða bætur fyrir varanlegt
tekjutap sem beint hlutfall af læknisfræðilegri örorku. Slíkt var gert áður en
skaðabótalögin komu árið 1993 og byggðist á dómvenjum. Þá töldu menn að
bætur fyrir minni háttar tjón yrðu of háar miðað við bætur fyrir hin stærri tjón.
Það mun hafa verið ein helsta ástæðan fyrir því að nauðsynlegt var talið að setja
hér skaðabótalög. Dómvenjum er torvelt að breyta. En ekki er víst að gerðar
hafi verið markvissar tilraunir til að ná fram breytingum. Dómstólar eru ekki
aðeins háðir dómvenjum heldur einnig kröfum sem hafðar eru uppi og mál-
flutningi.
í umsömdum slysatryggingum launþega, sem Alþýðusamband íslands og
önnur launþegasamtök standa að, var fyrir löngu horfið frá því að miða bætur
línulega við læknisfræðilega örorku en tekin upp sú regla að láta hvert
örorkustig frá 26-50 verka tvöfalt og hvert stig frá 51 -100 þrefalt. Með því móti
verða bætur fyrir 10 stiga örorku 4,4% (10/225) af bótum fyrir 100 stiga örorku
og 6,7% fyrir 15 stiga örorku.
í skaðabótalögunum frá 1993 voru í 8. gr. reglur um stighækkandi bætur eftir
örorkustigi. Bætur fyrir 15 stiga örorku voru um 4,9% af bótum fyrir algera
örorku. Þar var því gengið nokkru lengra í því að lækka bætur fyrir minni tjón
frá beinu hlutfalli við örorkustig (eða, sem einnig mætti segja, hækka bætur
fyrir stærri tjón) heldur en gert er í umsömdu tryggingunum.
Með hinni nýju breytingu á skaðabótalögunum var 8. grein, með reglunni um
stighækkandi bætur, afnumin. Er nú ekki eftir í lögunum nein vísbending um að
nota skuli læknisfræðilega örorku stighækkandi ef hún er lögð til grundvallar
bótum fyrir tekjutap, eins og ætlunin er að gera þegar um böm er að ræða, sbr.
framanritað. Má spyrja hvort þar með hafi farið forgörðum eitt helsta mark-
miðið með setningu skaðabótalaganna. Reyndar útiloka lögin ekki að bætur
verði stighækkandi.
Eðlilegt hefði verið að nota í skaðabótalögunum fyrrnefnda reglu umsömdu
trygginganna þar sem hún hefur fengið svo mikla útbreiðslu og viðurkenningu.
Astæða þess að læknisfræðileg örorka hentar illa til notkunar hlutfallslega
við ákvörðun bóta er auðvitað sú hvemig mælikvarðinn er upp byggður. Slíkt
er vel þekkt frá öðrum sviðum. Áhrif af jarðskjálfta, sem mældur er á Richter-
skala, eru ekki í beinu hlutfalli við styrk skjálftans. Það þýðir ekki að skalinn sé
vondur eða skynsamlegt sé að breyta honum. Mælikvarði læknisfræðilegrar
örorku er meira en 100 ára gamall og er talinn hafa miðast við námumenn sem
191