Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 109

ins, sem lfkt stendur á um í raun, hljóti eins eða svipaða meðferð, þegar kemur
að álagningu skatta, enda þótt atvik kunni að vera önnur í orði kveðnu". Þá
kemur fram hjá umboðsmanni Alþingis að við mat á aðstæðum þurfi skatt-
yfirvöld í vissum tilvikum að sýna fram á að skattþegn hafi hagað einkaréttar-
legum tilfæringum sínum þannig að komast mætti hjá annars eðlilegri skatt-
lagningu, t.d. með málamyndagemingi, sem væri ekki ætlað að hafa gildi
samkvæmt efni sínu eða óvenjulegum samningi við annan skattþegn gerðum
með það fyrir augum að sniðganga tiltekna skattlagningarheimild, sbr. 58. gr.
laga nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt. í öðrum tilvikum reynir ekki á
afstöðu skattþegna til einkaréttarlegra gerninga heldur leggja skattyfirvöld mat
á aðstæður út frá staðreyndum. Er þá byggt á efni tiltekins gernings, eins og það
hefur verið í raun og veru, en ekki heiti hans ef það gefur annað til kynna.
Hér vísar umboðsmaður Alþingis sérstaklega til þess að skattyfirvöld eigi að
leggja mat á aðstæður út frá staðreyndum og byggja á raunverulegu efni samn-
ings, og er þetta í samræmi við fræðikenningar, þ.e. ákvarða þarf staðreyndir
máls (heimfærsla) og færa síðan umrædda staðreynd eða atvik til réttra laga-
ákvæða.
í úrskurði yfirskattanefndar nr. 550/1994 voru framkvæmdar ráðstafanir
milli tengdra aðila til að komast hjá skattlagningu söluhagnaðar. í úrskurðinum
segir meðal annars: „Þegar það er virt, sem að framan er rakið, og með því að
ekkert er fram komið sem skýrt getur hinar umdeildu ráðstafanir frá viðskipta-
legu sjónarmiði, þykir bera að staðfesta þá niðurstöðu skattstjóra að hinar
umdeildu ráðstafanir hafi verið þess eðlis að ekki verði á þeim byggt í skatta-
legu tilliti“.
Lögmætisregla stjórnsýslu- og skattaréttar er því ekki til fyrirstöðu að al-
menn sniðgönguregla sé talin gilda. Ljóst er að ekki þarf sérstaka lagaheimild
til að víkja slíkum sýndargemingum til hliðar, þar sem litið er á raunverulegt
efni umræddrar ráðstöfunar, og slíkur raunveruleiki er síðan færður til réttra
lagaákvæða. Lögskýringu er skipt í heimfærslu og skýringu og nær heimfærsl-
an til þess að ákvarða staðreyndir sem unnt er að leggja til grundvallar skatt-
lagningu. Ekki þarf sérstaka lagaheimild til að túlka lög. Þeir sem framkvæmt
hafa ráðstafanir sem eiga sér ekki stoð í raunveruleikanum geta ekki borið fyrir
sig lögmætisregluna, þ.e. að einungis megi skattleggja að til þess sé heimild í
lögum þar sem skattlagning fer fram í samræmi við raunverulegt efni ráð-
stöfunar og gildandi lög. Álagning skatta fer því fram í samræmi við skattalög
rétt skýrð.
Að halda því fram að unnt sé að gera samninga um hvaðeina, þegar um
engan rekstrarlegan tilgang er að ræða og hagsmunatengsl eru milli aðila, í
þeim eina tilgangi að komast hjá skattgreiðslu sem lög gerðu ráð fyrir ef ekki
kæmi til þessarar ráðstafana, og að slíkar ráðstafanir eigi að ráða skattlagningu
vegna lögmætisreglunnar, er einfaldlega andstætt meginreglum réttarins því
það hlýtur að vera viðurkennt að menn eigi ekki að geta samið um skatt-
greiðslur sínar eða greitt þann skatt sem þeim þóknast, en það yrði niðurstaðan
í þessum tilvikum.
261