Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 26

ábyrgð ríkisins samkvæmt 49. gr. þinglýsingalaga til samræmis við almennar
reglur.
7.2 Sönnun um tjón
í upphafi 49. gr. kemur fram, að skilyrði þess að bótaákvæðið eigi við, sé, að
maður hafi hlotið tjón. Þetta er almennt skilyrði skaðabóta og ber að túlka það
til samræmis við almennar reglur. Tjónþoli verður sem sagt að sanna, að hann
hafi orðið fyrir tjóni vegna þinglýsingarmistaka eða þeirna tilvika sem greind
eru í d og e liðum, þ.e. að orsakasamhengi sé þar á milli. Eins og fram hefur
komið hafa gengið nokkrir dómar þar sem skaðabótum hefur verið hafnað
vegna þess, að ekki hefur verið sýnt fram á slíkt orsakasamhengi, sbr. H 1995
2886, H 1998 1238,1252,1257,1262 og 1267. Telja verður, a.m.k. í dómunum
frá 1998, sé skilyrðið um sönnun um orsakasamhengi milli mistaka og tjóns í
öllum tilvikum túlkað í samræmi við almennar reglur í hinum tilgreindu dóm-
um.
7.3 Skilyrðið um sennilega afleiðingu
í 49. gr. er einnig tekið fram, að tjón verði að teljast sennileg afleiðing af
mistökum þinglýsingarstjóra, eða atvikum sem greinir í d og e liðum. í skýring-
um í greinargerð kemur fram, að þessi regla sé í samræmi við almennar reglur.40
I því felst, að hættueiginleikar háttsemi verða að hafa átt þátt í því að tjón varð.
Háttsemin verður sem sagt að hafa aukið líkur á tjóni, ekki endilega tilteknu
tjóni, heldur því að tjón gat orðið.41 Það er hefðbundin viðmiðun að segja, að
sá er veldur tjóni verður að hafa séð fyrir, að háttsemi hans hafi aukið líkurnar
á tjóni, m.ö.o. að hafa séð fyrir, að tjónið var möguleg afleiðing af háttsemi
hans.42 Það má fullyrða, að mistök við þinglýsingar eða tilvik, sem falla undir
d og e liði 49. gr. auka líkur á því að sá sem treystir þinglýstum heimildum verði
fyrir tjóni. Það eru hinar líklegustu og venjulegustu afleiðingar þeirrar háttsemi
eða atvika, sem mælt er fyrir um í 49. gr., að leiði til bótaábyrgðar ríkissjóðs. í
þeim dómum, sem reifaðir eru að framan, hefur tjón í öllum tilvikum orðið við
það, að tjónþoli hefur treyst réttmæti þinglýsingarvottorða og/eða veðbókar-
vottorða.
í þremur dómum, þ.e. H 1997 2779, H 1998 128 og H 1998 1227, sýknar
Hæstiréttur (aðeins að hluta í síðast nefnda dómnum) á þeim grundvelli, að tjón
hafi ekki verið sennileg afleiðing mistaka við þinglýsingar. Atvik að þessu leyti
voru sambærileg í tveimur fyrrnefndu dómunum, þ.e. þriðji maður hagnýtir sér
mistök þinglýsingarstjóra í viðskiptum við tjónþola. Hæstiréttur byggir á því,
að þetta eigi að leiða til þess að reglur unt sennilega afleiðingu útiloki bótakröfu
40 Alþingistíðindi 1959, A-deild, bls. 792 og Alþingistíðindi 1977-78, A-deild, bls. 1416.
41 Sjá um þetta t.d. Arnljótur Björnsson: Endumýjað efni úr Skaðabótarétti, Kennslubók fyrir
byrjendur, bls. 39-40.
42 A. Vinding Kruse: Erstatningsretten, bls. 153.
178