Tímarit lögfræðinga - 01.02.2002, Side 7

Tímarit
löqfræðinqa
1. hefti • 52. árgangur
febrúar 2002
ÁHRIF AÐ UTAN
Það er alkunna að lögskýringar geta tekið breytingum í tímans rás enda þótt
lagabókstafurinn standi lítt eða óbreyttur. Má hér til dæmis nefna að eignarrétt-
arákvæði stjómarskrárinnar hefur að orðalagi staðið nokkum veginn óbreytt frá
stjómarskránni 1874 en þar sagði í 50. gr. „Eignarrjetturinn er friðhelgur. Engan
má skylda til þess að láta af hendi eign sína, nema almenningsþörf krefji; þarf
til þess lagaboð og komi fullt verð fyrir“. í 72. gr. núgildandi stjórnarskrár er
samhljóða ákvæði að öðm leyti en því að stað orðsins lagaboð stendur nú orðið
lagafyrirmæli. Allir sem eitthvað hafa komið nálægt lögfræði vita að skýringar
á þessu stjórnarskrárákvæði hafa tekið miklum breytingum og orðið mun rýmri
með tímanum. Breyttar þjóðfélagsaðstæður og þjóðfélagshættir hafa eflaust
ráðið hér mestu um en þróunin virðist ekki hafa orðið í neinum stökkum heldur
verið hæg og sígandi.
En það má einnig finna dæmi um að lögskýring hafi tekið breytingum nánast
í einu vetfangi.
Árið 1985 (25. nóvember) gekk dómur í Hæstarétti í máli Jóns Kristinssonar
sem velflestum lögfræðingum er kunnur. í málinu var því haldið fram að það
bryti í bága við 2. og 61. gr. stjómarskrárinnar og 6. gr. Mannréttindasáttmála
Evrópu að dómari málsins í héraði, sem var fulltrúi bæjarfógetans á Akureyri,
hefði jafnframt haft afskipti af lögreglurannsókn þess. Hæstiréttur afgreiddi
þessa málsástæðu með eftirfarandi hætti:
Samkvæmt íslenskri dómstólaskipan er dómsvald í héraði utan Reykjavíkur í hönd-
um bæjarfógeta og sýslumanna, sem hafa jafnframt lögreglustjórn með hendi. Þykir
héraðsdómur eigi verða ómerktur af þeim sökum, að fulltúi bæjarfógetans á Akureyri
fór með mál þetta.
1