Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Page 34

bótareglna, sem tæki í því skyni.45 Þessar skoðanir miða við að vemdartilgangur
skaðabótareglna verði metinn í víðara samhengi en áður, þ.e. ekki bara litið til
vemdartilgangs þeirra reglna, sem ábyrgðin er reist á, heldur verði metin öll þau
sjónarmið, sem áhrif geti haft á umfang skaðabótaábyrgðar í hverju tilviki. Það
eigi að gera með því að líta til tveggja meginþátta, sem innbyrðis flokkast svo
í undirflokka.
Fyrri þátturinn lýtur að sjónarmiðum, sem tengjast tjónvaldi, þar eru álita-
efnin flokkuð í tvo flokka. I fyrsta lagi sjónarmið, sem varða þær reglur, sem
bótaábyrgðin er reist á, þar með talið hver ætla megi að sé vemdartilgangur
reglnanna, og í öðru lagi hvemig hættu á tjóni hefur verið valdið, þ.e. að hvaða
leyti tjónsorsökin, sem er grundvöllur ábyrgðar, hefur í raun valdið tjóninu,
þrátt fyrir að fleiri tjónsorsakir hafi komið til.
í seinni flokknum eru tekin til athugunar nokkur atriði, sem varða tjón-
þolann. í fyrsta lagi er þar um að ræða huglæg atriði, sem hann varða, t.d.
hvemig hann hefur hegðað sér, þegar tjón varð, hvort um meðábyrgð eða eigin
sök hans sé að ræða. í öðru lagi er um hlutlæg atriði, sem varða tjónþolann, að
ræða, t.d. atriði sem varða hvort hann hafi verið sérstaklega viðkvæmur fyrir
tjóni, svo sem vegna þess, að hann hafi orðið fyrir öðru tjóni áður. I þriðja lagi
er um atriði að ræða, sem lúta að tilvikum, þegar maður verður fyrir tjóni vegna
þess, að einhver annar verður fyrir tjóni. Hér er t.d. um tilvik að ræða, þegar ná-
kominn verður fyrir andlegu áfalli við það, að skyldmenni deyr vegna bóta-
skyldrar háttsemi. í fjórða lagi ber að líta til lögfræðilegra atriða, sem tengjast
tjónþola, t.d. hvort víðtækar ábyrgðarreglur, t.d. hlutlæg ábyrgð, gilti um hátt-
semi hans.
Þess er enginn kostur að gera til hlítar grein fyrir þessum skoðunum, en eins
og fyrr segir er þeim m.a. ætlað að konta í stað reglna urn sennilega afleiðingu,
þ.e. þeim reglum yrði ofaukið, því með ákvörðun um verndartilgang skaðabóta-
reglna mætti draga mörk skaðabótaábyrgðar þannig, að ekki þyrfti við þeirrar
takmörkunar, sem falizt getur í reglum um sennilega afleiðingu.
3.2.3 Samspil reglna um verndartilgang skaðabótareglna og sennilega
afleiðingu
Ekkert verður fullyrt um það, hvemig umfangi skaðabótaábyrgðar verða sett
mörk í framtíðinni. Fullvíst má þó telja, að reglumar um sennilega afleiðingu
dugi ekki til þess einar sér fremur en fyrr. Verður að telja, að þýðing þeirra fari
minnkandi í þessu skyni í framtíðinni. Á hinn bóginn er ástæða til að efast um,
að reglur um verndartilgang skaðabótareglna geti einar sér dregið mörk skaða-
bótaábyrgðar og byggt þannig út reglum um sennilega afleiðingu. Til þess eru
þau sjónarmið, sem byggt er á við ákvörðun á verndartilgangi reglnanna, of
flókin og niðurstöður lítt fyrirséðar í einstökum tilvikum. Telja verður þó
eðlilegt, að leitast sé við að flokka tilvik, sem falla utan skaðabótaábyrgðar,
m.a. með hliðsjón af verndartilgangi skaðabótareglna. í þessum skrifum verður
látið nægja að flokka með almennum hætti ýmis tilvik, sem talin hafa verið falla
338