Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Síða 57

opinbers valds.7 Þessi lögbundna afmörkun byggir á málefnalegum sjónar-
miðum um nauðsyn þess að tryggt sé að opinbert vald sé ekki misnotað til tjóns
fyrir borgarana. Það er því ekki lagalega haldbært sjónarmið að telja að
sérrefsiábyrgð opinberra starfsmanna feli í sér mismunun gagnvart þeim sem
brjóti í bága við jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrárinnar nr. 33/1944.
Við skýringu tiltekinna verknaðarlýsinga XIV. kafla hgl., t.d. 134., 135.,
136., 140. og 141. gr., kann einnig að vera nauðsynlegt að horfa til þess að um
störf og starfsskyldur einstakra hópa opinberra starfsmanna gilda að jafnaði
sérstök sérrefsilög auk almennu ákvæðanna í XIV. kafla hgl.8 Má t.d. nefna
hjúkrunarlög nr. 8/1974, læknalög nr. 53/1988, lögreglulög nr. 70/1996 og lög
nr. 75/2000 um brunavamir.
Þegar metin em tengsl refsiákvæða um opinbera starfsmenn og almennra
lagareglna, s.s. laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins,
verður að hafa í huga samspil refsinga og stjómsýsluviðurlaga á borð við áminn-
ingu eða uppsögn eða jafnvel frávikningu úr starfi vegna brota á starfsskyldum.
Hafi ríkisstarfsmaður gerst brotlegur við þagnarskylduákvæði 18. gr. laga nr.
70/1996 í starfí sínu og hlotið áminningu yfirmanns á grundvelli 21. gr. sömu laga
kann að vera eðlilegt að láta saksókn niður falla með heimild í f-lið 2. mgr. 113.
gr. laga nr. 19/1991 og meginreglu 12. gr. stjómsýslulaga nr. 37/1993. Verði aftur
á móti talið rétt að ákæra í málinu getur sú aðstaða að starfsmanni hafi verið vikið
úr starfí vegna þeirrar háttsemi sem hann er ákærður fyrir hugsanlega leitt til
refsilækkunar ef sakfellt er, sbr. H 1995 2610. Sömu sjónarmið eiga við um það
tilvik þegar rikisstarfsmaður neitar að hlýða löglegri skipun yfirmanns. Slík
háttsemi gæti verið brot á 15. gr. laga nr. 70/1996 og varðað áminningu
7 Þeir menn, sem ekki eru sjálfir opinberir starfsmenn, geta þó gerst sekir um brot á ákvæðum XIV.
kafla hgl. eftir venjulegum hlutdeildarreglum, sjá Alþt. 1939, A-deild, bls. 377. í almennum
athugasemdum greinargerðar með XIV. kafla hgl. kemur einnig fram að stundum megi jafnvel lfta
svo á að sá sem ekki gegnir opinbera starfinu (extraneus) sé aðalfremjandi brotsins, sjá Alþt. 1939,
A-deild, bls. 377. Sjá hér einnig til hliðsjónar úr dönskum rétti O.H. Krabbe: Borgerlig Straffelov
af 15 April 1930.4. útgáfa, G.E.C. Gads Forlag, Kaupmannahöfn (1947), bls. 397, og Vagn Greve,
Asbjurn Jensen & Gorm Toftegaard Nielsen: Kommenteret straffelov, Special del. 7. útgáfa,
Jurist- og 0konomforbundets Forlag, Kaupmannahöfn (2001), bls. 86. Áður er rakið að í þessari
grein verður ekki fjallað með almennum hætti um hugtakið opinber starfsmaður í XIV. kafla hgl.
Um það atriði vísast m.a. til framangreindrar ritgerðar höfundar, sjá nmgr. 3.
8 Jónatan Þórmundsson: sama rit, bls. 99.
361