Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Page 58

samkvæmt 21. gr. sömu laga og jafnvel uppsögn úr starfi á grundvelli 1. mgr. 44.
gr. laganna ef viðkomandi starfsmaður bætti ekki ráð sitt.9
2.2 Ákvæði 128. og 129. gr. hgl.
128. gr.
Ef opinber starfsmaður heimtar, tekur við eða lætur lofa sér eða öðrum gjöfum eða
öðrum ávinningi, sem hann á ekki tilkall til, í sambandi við framkvæmd starfa síns,
þá skal hann sæta fangelsi allt að 6 árum, eða sektum, ef málsbætur eru.
129. gr.
Ef opinber starfsmaður heimtar eða tekur sér eða öðrum til ávinnings við sköttum
eða gjöldum, sem gjaldandi skuldar ekki, þá varðar það fangelsi allt að 6 árum, enda
liggi ekki þyngri refsing við verknaðinum eftir öðrum ákvæðum laganna. Vægari
refsingu að tiltölu skal beita, ef sökunautur hefur í upphafi tekið við gjaldinu í þeirri
trú, að gjaldandinn skuldaði það, en heldur gjaldinu síðan í ávinningsskyni, eftir að
hann komst að hinu rétta.
2.2.1 Efnisatriði verknaðarlýsingar og dómaframkvæmd
Ákvæði 128. og 129. gr. hgl. lúta að þeim tilvikum þegar opinber starfs-
maður notar aðstöðu sína til óréttmætrar viðtöku ávinnings. Samkvæmt 128. gr.
þarf ávinningur sá sem fjallað er um í ákvæðinu ekki að vera fjárhagslegs eðlis
eins og rakið er í lögskýringargögnum. Þá er þar gengið út frá því að slíkur
ávinningur geti verið til handa öðrum en hinum opinbera starfsmanni sjálfum.
Verknaðurinn er refsiverður enda þótt starf það er greiðslan kemur fyrir sé að
öllu leyti lögmætt. Þá er gengið út frá því í lögskýringargögnum að það sé
einnig refsivert samkvæmt þessu ákvæði þegar opinber starfsmaður tekur eða
áskilur sér ávinning fyrir starf sem hann hefur þegar framkvæmt og virðist þá
litið til orðalagsins „í sambandi við framkvæmd starfa síns“.10 Ekki er fjallað
nánar um verknaðarlýsingu 129. gr. hgl. í lögskýringargögnum að öðru leyti en
því að tekið er fram að það samsvari 138. gr. hegningarlaganna frá 1869. Þó sé
9 Róbert R. Spanó: sama grein, bls. 525, og Vagn Greve, Asbjorn Jensen & Gorm Toftegaard
Nielsen: sama rit, bls. 87-88. Almennt verður að líta svo á að sakamálameðferð í tilefni af ólög-
mætu (og refsiverðu) háttemi opinbers starfsmanns útiloki ekki beitingu stjómsýsluviðurlaga, s.s.
áminningar, sem kunna að vera nauðsynlegur undanfari þess að uppsögn sé heimil, sjá hér 21. og
44. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Beiting stjómsýsluviðurlaga
útilokar heldur ekki að mál fari í sakamálameðferð í kjölfarið, sjá til hliðsjónar Vagn Greve,
Asbjorn Jensen & Gorm Toftegaard Nielsen: sama rit, bls. 88, en þar vísa höfundar til tveggja
álita umboðsmanns danska Þjóðþingsins um sambandið á milli sakamálameðferðar máls og
beitingu stjómsýsluviðurlaga af sama tilefni, sjá FOB 1976 115 og FOB 1991 233. í riti þeirra er
þó vísað til þess að eftirfarandi sakamálameðferð leiði að jafnaði til þess að fallið sé frá útgáfu
ákæru eða til refsibrottfalls með tilliti til meginreglunnar um að engum skuli refsað tvisvar fyrir
sama verknað (ne bis in idem), sbr. t.d. UFR 1958 443 0. Höfundar árétta þó að reglan um ne bis
in idem í 4. gr. samningsviðauka nr. 7 við Mannréttindasáttmála Evrópu girði ekki fyrir að heimilt
sé að beita stjómsýsluviðurlögum samhliða hefðbundinni refsingu fyrir santa háttemi, sjá bls. 88 í
framangreindu riti.
10 Alþt. 1939, A-deild, bls. 377-378.
362