Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Side 59

síðari málsliður ákvæðisins, sem hefur að geyma refsilækkunarástæðu í þeim
tilvikum þegar um eftirfarandi ásetning (dolus subsequens) er að ræða,
nýmæli.11
Ákvæði 128. gr. hgl. hefur í daglegu tali og í fræðilegri umfjöllun verið
nefnt mútuþægni. Lýsir það hugtak nokkuð vel inntaki verknaðarlýsingarinnar.
Með ákvæðinu er leitast við að spoma við því að opinber starfsmaður stuðli að
því að hann sjálfur eða einhver annar fái tiltekinn ávinning sem hann á ekki
tilkall til.12 Heimting, viðtaka eða loforð um ávinning verður að auki að vera „í
sambandi við framkvæmd starfa“ starfsmannsins hjá hinu opinbera, sjá dóm
Héraðsdóms Reykjavíkur 3. júlí 2002 í máli nr. S-1393/2002, og verður að
sanna að viðkomandi hafi „ekki átt tilkall til“ umrædds ávinnings, sbr. H 1994
2275. Það hefur verið fátítt að reyni hafi á ákvæði 128. og 129. gr. almennra
hegningarlaga í dómaframkvæmd á síðari árum, sjá þó H 1986 1258,11 H 1994
2275 og dóm Héraðsdóms Reykjavíkur 3. júlí 2002 í máli nr. S-1393/2002.
Frá fyrri tíð má einnig nefna til hliðsjónar H 1952 132, H 1944 219 og H 1937
1005.14
í H 1994 2275 var E m.a. gefið að sök að hafa sem bæjarfógeti og uppboðshaldari
og eftir 1. júlí 1992 sem sýslumaður áskilið sér í embættisstörfum með ólögmætum
og saknæmum hætti við meðferð uppboðs- og nauðungarsölumála árin 1989-1993
greiðslur frá uppboðsbeiðendum, samtals 1.369.040, fyrir að sjá til þess að mætt
yrði af hálfu þeirra við fyrirtöku málanna og að sú mæting yrði bókuð í þingbók og
eftir 1. júlí 1992 í gerðabók sýslumanns. í ákærunni var m.a. rakið að framkvæmdin
hefði verið sú að ákærði hefði bókað einhvern af starfsmönnum embættisins
mættan, langoftast meðákærða G, sem síðar staðfestu mætingar sínar með nafnritun
sinni einni í þingbók og síðar í gerðabók, en ákærði hafði við fyrirtöku málanna
sjálfur gætt hagsmuna gerðarbeiðenda og skráð boð, fresti eða beiðnir um aftur-
köllun, eftir því sem við átti hverju sinni. Fyrir hvert mót áskildi ákærði sér 2.500
kr. þóknun. í héraðsdómi sagði m.a. svo (bls. 2296): „Það er álit dómsins, að það
11 Alþt. 1939, A-deild, bls. 378.
12 í grein Jónatans 1‘órmundssonar: „Mútur“. Úlfljótur. 4. tbl. (1973), bls. 376-384, er fjallað
með almennum hætti um ákvæði íslenskra laga um mútur. Er þar greint á milli 109. gr. hgl. sem
fela í sér „aktívar mútur“ og 128. gr. hgl. sem fela í sér „passívar mútur“, sjá hér bls. 376-377 í
framangreindri grein.
13 H 1986 1258. í máli þessu voru tveir tollverðir, L og M, ákærðir fyrir brot á 128. gr. hgl. með
því að hafa í störfum sínum er þeir unnu saman að tollafgreiðslu m.s. Mánafoss við brottför skipsins
úr Sundahöfn í Reykjavík á árinu 1983, „þegið og/eða haft á brott með sér frá borði hvor í sínu lagi
tollvaming“. L var nánar tiltekið ákærður fyrir að hafa þegið og haft meðferðis frá borði eina eins
lítra flösku af genever og dós af niðursoðinni skinku, DAK, 900. gr„ en ákærði M fyrir að hafa haft
meðferðis frá borði eina flösku af vodka og eina lengju (10 pakka) af Winston vindlingum. í
héraðsdómi var talið sannað með vísan til játningar L og annarra gagna málsins að hann hefði þegið
að gjöf ofangreinda hluti um borð í skipinu er hann var að standa vaktir sem tollvörður. M var
sýknaður. Hæstiréttur staðfesti héraðsdóminn með „skírskotun til raka“ hans.
14 Þessir dómar em reifaðir með skilmerkilegum hætti í framangreindri grein Jónatans Þórmunds-
sonar.
363