Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Síða 65

Um 131. gr. kemur fram í lögskýringargögnum að í ákvæðinu sé safnað
saman í eina grein ákvæðum 127.-129. gr. hegningarlaganna 1869. Þá segir að
auk dómara taki það einnig til lögreglumanna. í lögskýringargögnum segir um
132. gr. að þar sé brotið „í því fólgið, að opinber starfsmaður gætir ekki réttra
aðferða við meðferð máls o.s.frv., án þess að tilætlun sé að beita mann rang-
indum eða koma til leiðar rangri eða óréttlátri niðurstöðu. Að því er varðar 133.
gr. kemur fram að þar sé refsað fyrir brot „sem að því miða, að refsing verði
ekki framkvæmd eins og lög standa til, þannig að til hags sé sökunaut“.25
Orðalag 131. gr. hgl. og lögskýringargagna leiðir í ljós að afmörkun ger-
endahópsins er líklega miðuð við opinbera starfsmenn sem falið er með lögum
í rýmri merkingu að framkvæma þau verkefni sem falla undir refsivörslukerfið.
Tekið skal fram að orðalag ákvæðisins er í sjálfu sér ekki takmarkað við lög-
reglumenn, sbr. IV. kafla lögreglulaga nr. 90/1996. Verður t.d. að miða við að
allir handhafar lögregluvalds, sbr. 9. gr. laga nr. 90/1996, geti fallið þar undir.
Þá er ekki hægt að útiloka að starfsmenn ákæruvaldsins, ríkissaksóknari, sak-
sóknarar og löglærðir fulltrúar hjá embætti ríkissaksóknara eða hjá lögreglu
kunni að falla undir þetta ákvæði enda eigi þeir beinan þátt í ákvörðunum um
þær aðgerðir sem ákvæðið mælir fyrir um.
Ákvæði 131. gr. hgl. gerir ráð fyrir tveimur sjálfstæðum verknaðarþáttum.261
fyrsta lagi er gert refsivert að beita ólöglegri aðferð til þess að koma manni til
játningar eða sagna. Sem dæmi má nefna danskan dóm, UFR 1883 1036, en þar
var ákvæðinu beitt í tilviki dómara við stjóm yfirheyrslu (d. forhörsdommer) sem
setti sakboming í spennitreyju í því skyni að fá fram játningu. Síðari verknaðar-
þátturinn beinist að framkvæmd þvingunarráðstafana, sbr. nú lög nr. 19/1991, um
meðferð opinberra mála, og er skilyrði að beiting tilgreindrar ráðstöfunar hafi
verið efnislega ólögmæt, s.s. handtaka eða fangelsun, sbr. H 1981 430 og H 1989
512. í því sambandi kann m.a. að reyna á það hvort lögreglumenn hafi gætt
25 Alþt. 1939, A-deild, bls. 378.
26 Vagn Greve, Asbjdrn Jensen & Gorm Toftegaard Nielsen: sama rit, bls. 94.
369