Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Side 13

í 1. mgr. 22. gr. eru talin upp þau úrræði sem kaupandi öðlast af því tilefni að
hlutur er ekki afhentur eða hann aflrentur of seint, en þau úrræði eru efndir, riftun,
skaðabætur og hald á kaupverði. Akvæði þetta, þ.e. 1. mgr. 22. gr., segir hins
vegar ekkert um skilyrði fyrir beitingu hvers úrræðis en vísar þess í stað til
viðeigandi reglna um það efni. Þannig er um skilyrði fyrir kröfu um efndir vísað
til 23.-24. gr., um rétt til riftunar til 25. og 26. gr., um rétt til skaðabóta til 27. gr.
og um rétt til að halda kaupverðinu til 42. gr.
I 1. mgr. 30. gr. kpl. eru taldar upp þær vanefndaheimildir sem kaupandi
öðlast við það að söluhlutur eru haldinn galla. Samkvæmt ákvæðinu getur
kaupandi krafist úrbóta, nýrrar afhendingar, afsláttar, riftunar og skaðabóta
ásamt því að halda eftir greiðslu. í ákvæðinu, þ.e. i. mgr. 30. gr., segir ekkert
um það hver hin nánari skilyrði eru fyrir beitingu einstakra vanefndaúrræða.
Um það vísar greinin til annarra ákvæða laganna.
í VII. kafla laganna er fjallað um úrræði seljanda vegna vanefnda af hálfu
kaupanda. í 1. mgr. 51. gr. segir, að greiði kaupandi ekki kaupverðið eða full-
nægi ekki öðrum skyldum sínum samkvæmt samningnum eða lögunum, getur
seljandi krafist efnda, riftunar og skaðabóta í samræmi við ákvæði kaflans.
Hann getur einnig haldið eftir greiðslum samkvæmt 10. gr. og krafist vaxta
samkvæmt 71. gr. Ákvæði 1. mgr. 51. gr. er með sama marki brennt og ákvæði
1. mgr. 22. og 1. mgr. 30. gr., þ.e. ákvæðið telur aðeins upp vanefndaúrræðin en
fjallar ekki um hin nánari skilyrði fyrir beitingu þeirra. Er í þeim efnum vísað
til annarra ákvæða laganna.
I fast.kpl. er eins og áður segir byggt á sömu aðferðafræði og kpl. varðandi valrétt
kröfuhafa. 11. mgr. 30. gr. fast.kpl. segir að afhendi seljandi ekki fasteign eða gefi út
afsal á réttum tíma, án þess að því valdi atvik sem kaupanda er um að kenna eða hann
ber ábyrgð á, getur kaupandi beitt eftirfarandi vanefndaúrræðum séu skilyrði laganna
fyrir hendi: a. krafist efnda skv. 31. gr., b. rift skv. 32. gr., c. krafist skaðabóta skv.
34. gr. og d. haldið eftir af greiðslu kaupverðs skv. 35. gr. I fasteignakauparétti er al-
mennt talað um afhendingardrátt af hálfu seljanda ef hann efnir ekki skyldur sínar
sem lúta að afhendingu, þ.e. afhendingu í eiginlegri merkingu, og útgáfu afsals eða
afléttingu veðskulda sem ekki hefur verið samið um að kaupandi yfirtaki.8
1.3 Riftun sem vanefndaúrræði - Almenn atriði
Sá aðili gagnkvæms samnings, sem telur viðsemjanda sinn hafa vanefnt
skyldur sínar samkvæmt samningnum, getur gripið til ýmissa úrræða þ.e. van-
efndaheimilda til þess að vemda hagsmuni sína. Kröfuhafi, þ.e. sá sem vanefnd
beinist gegn, getur annars vegar beitt vanefndaúrræðum sem í eðli sínu miða að
því að ná fram efndum samningsins eða ígildi efnda hjá skuldara, þ.e. þeim sem
vanefnir. Hafa slíkar heimildir stundum verið nefndar efndaheimildir. Má hér sem
dæmi nefna vanefndaúrræði eins og efndir in natura, skaðabætur og dráttarvexti.
8 Alþt. 2001-2002, 253. mál, þskj. 291, bls. 46.
223