Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Qupperneq 41

í athugasemdum greinargerðar með frumvarpi til fast.kpl. er þess getið að skilyrðið
um verulega vanefnd hafi verið meginregla í norrænum rétti. Ákvæðið gildi um
greiðsludrátt í venjulegri merkingu, en einnig um aðrar vanefndir, t.d. þegar ekki er
greitt í þeim greiðslueyri sem um var samið. Hvenær vanefnd sé veruleg byggist á
mati á öllum atvikum hverju sinni. Almenna reglan hafi verið sú að huglæg afstaða
skuldara (kaupanda) eigi ekki að skipta máli. Saknæm háttsemi af hans hálfu kunni
þó að hafa þýðingu og horfa honum til réttarspjalla við slfkt mat. Þess er getið í
athugasemdunum að í 94. gr. laga nr. 50/2000 um lausafjárkaup, en sú grein sé í XV.
kafla sem hafi að geyma sérreglur um alþjóðleg kaup, sé það skilgreint hvenær
vanefndir teljist verulegar. Megi án efa hafa þá skilgreiningu a.m.k. til hliðsjónar við
mat á því hvað sé veruleg vanefnd samkvæmt 1. mgr. 51. gr. Tilvitnuð grein sé svo-
hljóðandi: „Vanefndir samningsaðila teljast verulegar ef þær leiða til slíks tjóns fyrir
gagnaðila að hann telst af þeirra völdum mun verr settur en hann mátti með réttu
vænta samkvæmt samningnum, nema því aðeins að sá aðili, sem vanefnir, hafi ekki
getað séð það fyrir og ekki heldur skynsamur maður í sömu stöðu og við sömu að-
stæður gat með sanngimi séð fyrir“. Svo sem fram komi í tilvitnuðum orðum geti
huglæg afstaða skipt máli við mat á því hvort vanefnd sé veruleg. Það hefur einnig
þýðingu hvort riftun hafi í för með sér mikla röskun hagsmuna fyrir þann sem hana
þurfi að þola og hvort sá er krefst hennar eigi annarra kosta völ. Þetta skipti t.d. máli
í H 1979 1294. í þeim dómi sýnist hegðun seljanda, sem krafðist riftunar, einnig
skipta máli honum í óhag.69
5.4 Riftun þegar kaupandi greiðir ekki innan viðbótarfrests
í 2. mgr. 54. gr. kpl. er fjallað uni rétt seljanda til riftunar þegar kaupandi
greiðir ekki kaupverðið innan sanngjarns viðbótarfrests sem seljandinn hefur
sett honum til efnda. Gildir þá ekki sá áskilnaður að vanefndir séu verulegar.
Málsgreinin á aðeins við um það tilvik þegar kaupandi greiðir ekki kaupverðið.
Hún á ekki við um seinkun sem verður áður en viðbótarfrestur rennur út. Ef
kaupandi greiðir röngum aðila eða á röngum stað eða með röngum greiðslueyri,
þannig að seljandi er ekki skyldur til að veita greiðslu viðtöku, á málsgreinin
ekki beint við, en sennilega má þó fella þessi tilvik undir hana með lögjöfnun.
Riftun getur ekki farið fram fyrr en eftir að viðbótarfresturinn er úti, en einnig
fyrir þann tíma ef seljandi hefur veitt tilkynningu viðtöku frá kaupanda um að
hann ætli ekki að efna skuldbindingar sínar. Ákvæði þetta er að öðru leyti
sambærilegt 2. mgr. 25. gr. laganna og ber að skýra á svipaðan hátt. í 3. mgr.
54. gr. kemur fram að seljandi getur ekki rift kaupum meðan viðbótarfrestur líð-
ur nema því aðeins að kaupandinn hafi lýst því yfir að hann muni ekki efna sinn
hlut á þeim tíma. Um skýringu þessa ákvæðis vísast til umfjöllunar um sam-
bærilegt ákvæði í 3. mgr. 25. gr.70
Sambærilegt ákvæði um heimild til riftunar er í 1. málsl. 2. mgr. 45. gr. neyt.kpl.
þegar neytandi greiðir ekki innan sanngjams viðbótarfrests sem seljandi hefur sett
69 Alþt. 2001-2002, þskj. 291, bls. 59.
70 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 131.
251