Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Síða 82

í slíkum tilvikum, en þá er aðildarríkjunum heimilt að koma á fyrirkomulagi
lágmarksþjónustu til að starfsemi leggist ekki niður á viðkomandi sviði á með-
an verkfall stendur yfir. Ríkjum er að sjálfsögðu einnig heimilt að viðhafa slíkt
fyrirkomulag í stað þess að leggja algjört bann við verkföllum í nauðsynlegum
þjónustugreinum.70
2.Ó.3.3 Brýnt neyðarástand
Samkvæmt túlkun eftirlitsaðilanna er almennt bann við verkföllum aðeins
heimilt í þeim tilvikum þegar brýnt neyðarástand er fyrir hendi og þá aðeins í
tiltekinn tíma og að því marki sem er nauðsynlegt með tilliti til ástandsins. Skil-
yrði er að raunverulegt neyðarástand sé fyrir hendi sem á aðeins við um aðstæð-
ur svo sem alvarleg átök, uppreisn eða náttúruhamfarir.71 Þó hefur í undantekn-
ingartilvikum verið litið svo á að svokölluð „efnahagsleg neyðarstaða“ geti rétt-
lætt slíkar aðgerðir. I máli nr. 1458, Alþýðusamband Islands gegn Islandi frá
1988, höfðu kjarasamningar verið frystir í ár með lögum72 og verkföll bönnuð
á þeim tíma. Félagafrelsisnefndin vísaði m.a. til þess að Island hefði á þessum
tíma átt við veruleg efnahagsleg vandamál að stríða og féllst á, m.a. með vísan
til takmarkaðs gildistíma laganna, að takmarkanimar hefðu verið heimilar á
grundvelli brýnna þjóðarhagsmuna.73
2.7 Samantekt um vernd verkfallsréttarins samkvæmt sáttmálunum
Eftirlitsaðilar ILO hafa skilgreint inntak verkfallsréttarins mjög rúmt þannig
að sérhverjar aðgerðir launafólks í þeim tilgangi að vemda efnahagslega og fé-
lagslega hagsmuni sína njóta vemdar. Verkfallsrétturinn er skilgreindur mun
þrengra á vettvangi MSE, jafnvel þannig að aðeins aðgerðir í þeim tilgangi að
ná fram kjarasamningi falli þar undir. Hefur MDE viðurkennt að verkfallsrétt-
urinn felist út af fyrir sig í félagafrelsisákvæði 11. gr. MSE en ekki að hann sé
nauðsynlegur til að tryggja virka vemd félagafrelsisins, sbr. hins vegar afstöðu
eftirlitsaðila ILO.
Eftirlitsaðilar ILO hafa túlkað frelsi til verkfalla sem algjöra meginreglu
þannig að það verði aðeins takmarkað þegar um er að ræða opinbera starfsmenn
70 Bernard Gernigon, Alberto Odero og Horacio Guido: „ILO principles conceming the right
to strike", bls. 452-453.
71 Freedom of Association - Digest of decisions and principles of the Freedom of Association
Committee of the Goveming Body of the ILO, bls. 109 og Freedom of association and collective
bargaining, General Survey of the reports on the Freedom of Association and Protection of the
Right to Organise Convention, 1948 (No. 87), and the Right to Organise and Collective Bargaining
Convention, 1949 (No. 98), gr. 152.
72 Bráðabirgðalög nr. 14/1988 um aðgerðir í efnahagsmálum. Sjá umfjöllun um sömu löggjöf í
kafla 2.5.4.
73 Alþýðusamband Islands gegn Islandi (mál nr. 1458), skýrsla félagafrelsisnefndarinnar nr. 262.
Skýrslan er birt í íslenskri þýðingu í skýrslu félagsmálaráðherra til Alþingis um 76. Alþjóðavinnu-
málaþingið í Genf árið 1989, bls. 53-56.
292