Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Blaðsíða 87

að takmarkanir á verkfallsréttinum væru heimilar. í engum þessara mála vísar
hann til samþykkta ILO.
MDE hefur á hinn bóginn litið bæði til FSE og samþykkta ILO um skýringu
á rétti einstaklinga til að standa utan félaga (neikvæðu félagafrelsi) og haft
niðurstöður eftirlitsaðila sáttmálanna til hliðsjónar við túlkun á inntaki þeirra
réttinda samkvæmt 11. gr. MSE.78 Hefur dómstóllinn þannig gengið mjög langt
í að viðurkenna rétt til að standa utan félaga miðað við það að í undirbúnings-
gögnum MSE kemur fram að ákveðið var að þessi réttindi skyldu ekki tekin
upp í 11. gr.79 Bent hefur verið á að með þessari afstöðu sinni leggi dómstóllinn
ofuráherslu á frelsi einstaklingsins (til að standa utan stéttarfélaga) sem kunni
að draga úr þeirri vemd sem hann sé reiðubúinn að veita réttindum stéttarfélaga,
þar á meðal verkfallsréttinum, samkvæmt 11. gr.80 Ekki gefst tækifæri til að
fjalla sérstaklega um þetta efni hér, en vísað til þess því til áréttingar að gera
verður greinarmun á því þegar dregnar eru ályktanir af niðurstöðum mannrétt-
indadómstólsins hvort umfjöllunarefni hans í tilteknu máli er hinn jákvæði
þáttur félagafrelsisins, þ.e. rétturinn til að stofna og ganga í félög, eða sá nei-
kvæði, þ.e. rétturinn til að standa utan félaga.
Að því er snertir hið jákvæða félagafrelsi liggur fyrir að þrátt fyrir að MDE
hafi í niðurstöðum sínum út af fyrir sig lagt áherslu á athafnafrelsi og samn-
ingsfrelsi stéttarfélaga, og í einhverjum mæli litið um það efni til ákvæða FSE
og samþykkta ILO, hefur hann ekki túlkað 11. gr. MSE í ljósi þessara sáttmála
þannig að það gefi inntaki verkfallsréttarins samkvæmt ákvæðinu rýmri merk-
ingu. Þegar fjallað er um hvort takmarkanir á verkfallsréttinum samrýmist 1.
mgr. 74. gr. stjómarskrárinnar virðist þannig ekki hafa þýðingu að horfa til sátt-
mála um félagsleg réttindi „að því leyti sem þeir fjalla um réttindi stéttarfélaga
og mannréttindadómstóllinn hefur vísað til þeirra við túlkun á 11. gr. mannrétt-
indasáttmálans“, sbr. röksemdir Hæstaréttar í sjómannamálinu. Kemur því
nokkuð á óvart sú afstaða Hæstaréttar að byggja á þessari forsendu, s.s. um að
gera verði strangar kröfur til lagasetningar sem bannar tiltekin verkföll. Virðist
dómurinn með þeirri afstöðu út af fyrir sig ganga nokkuð lengra en í raun
verður leitt af niðurstöðum MDE varðandi þetta efni.
4.3 Staða alþjóðasamninga um mannréttindi að landsrétti
Það leiðir af þeim viðhorfum sem lögð hafa verið til grundvallar hér á landi
um tvíeðli þjóðaréttar og landsréttar að ákvæði þjóðréttarsamninga teljast ekki
sjálfkrafa hluti af landsrétti. Samkvæmt þessum viðhorfum verður slíkum
ákvæðum ekki beitt af íslenskum dómstólum nema þau hafi verið sérstaklega
7S Sjá mál Sigurðar Sigurjónssonar gegn íslandi, dómur 24. júní 1993.
79 Sjá um þetta efni Elín Blöndal: „„Neikvætt félagafrelsi" - Um rétt einstaklinga til að standa
uian félaga", bls. 55-58.
80 Tonia Novitz: International and European Protection of the Right to Strike, bls. 232-237. Sjá
einnig til hliðsjónar Andrew Clapham: Human Rights in the Private Sphere, bls. 232-240.
297