Tímarit lögfræðinga - 01.11.2003, Blaðsíða 92

við ákvæðið í frumvarpi því er varð að stjómarskipunarlögum nr. 97/1995 er
tekið fram að þetta feli í sér að í lögum skuli vera fyrirmæli um m.a. „hvernig
beita megi verkfalli og verkbanni í vinnudeilum“.98 I athugasemdunum er um
þetta efni vísað til alþjóðasamninga sem Island hefur gerst aðili að, einkunr FSE
og AEFMR. Veitir það vísbendingu um tengingu ákvæðis 2. mgr. 75. gr. og þess
þáttar félagafrelsisákvæðis 74. gr. stjómarskrárinnar sem lýtur að verkfalls-
réttinum við þessa samninga. Loks má nefna að ákvæði um félagafrelsi og verk-
fallsrétt skipa sérstakan sess sem grundvallarréttindi, bæði á vettvangi FSE og
ILO. Þannig eru 5. og 6. gr. FSE taldar í 20. gr. sáttmálans sem slík réttindi og
Alþjóðavinnumálastofnunin hefur skilgreint samþykktir nr. 87 og 98 meðal átta
grundvallarsamþykkta stofnunarinnar sem feli í sér að ríkjum beri að virða
skuldbindingar samkvæmt samþykktunum án tillits til hvort þau hafa fullgilt
þær.99 Framangreind atriði mæla sterklega með því að litið sé til ákvæða þess-
ara sáttmála við túlkun á 1. mgr. 74. gr. stjómarskrárinnar. Önnur atriði valda
hins vegar vandkvæðum í þessu sambandi svo sem sú aðstaða að ekki er full
samstaða milli eftirlitsaðila ILO og FSE um inntak verkfallsréttarins. Á vett-
vangi ILO hefur það jafnframt verið gagnrýnt að túlkanir eftirlitsaðilanna á inn-
taki verkfallsréttarins gangi langt umfram það sem leiða megi af orðalagi eða
tilgangi samþykkta nr. 87 og 98.100 Þá er mikill skilsmunur á þeim skuldbind-
ingum sem leiða má af framsækinni túlkun eftirlitsaðilanna á félagafrelsis-
ákvæðum samþykkta ILO og FSE annars vegar og þeirrar takmörkuðu vemdar
sem félagafrelsisákvæði 11. gr. MSE veitir verkfallsréttinum hins vegar. Þrátt
fyrir þetta er eðlilegt í ljósi framangreindrar umfjöllunar, þar sem því er m.a.
haldið fram að a.m.k. mjög takmörkuð tengsl séu á milli 1. mgr. 74. gr. stjórn-
arskrárinnar og 11. gr. MSE, að spurning vakni um þá leið sem farin er í dómi
Hæstaréttar í sjómannamálinu, þar sem í raun er útilokuð beiting annan'a sátt-
mála en MSE við skýringu ákvæðisins. Að minnsta kosti er ljóst að miðað við
óbreytta afstöðu dómstólsins varðandi túlkun á 1. mgr. 74. gr. stjómarskrárinnar
er sú sérkennilega staða uppi að vemd verkfallsréttarins samkvæmt ákvæðinu er
háð túlkunum MDE á grundvelli félagafrelsisákvæðis 11. gr. MSE. Þar er lögð
megináhersla á borgaraleg og stjómmálaleg einstaklingsréttindi og lúta niður-
stöður dómstólsins þannig allt öðrum lögmálum en ákvæði FSE og samþykkta
ILO sem niðurstöður eftirlitsaðila þeirra byggjast á.
98 Alþt. 1994-95, A-deild, bls. 2109.
99 Þessi regla kemur fram í yfirlýsingu um grundvallarviðmið og réttindi í atvinnulífinu (Declara-
tion on Fundamental Principles and Rights at Work) ífá 1998. Sjá einnig John Hendy: „The Human
Rights Act, Article 11, and the Right to Strike“, bls. 598-599.
100 Þessi afstaða hefur skýrlega verið látin í ljós af hálfu fulltrúa atvinnurekenda á Alþjóðavinnu-
málaþingum. Sjá Bernard Gernigon, Alberto Odero og Horacio Guido: „ILO principles con-
ceming the right to strike“, bls. 442-443 og einnig skýrslu félagsmálaráðherra til Alþingis um 77.
Alþjóðavinnumálaþingið í Genf 1990, bls. 10-11. Atvinnurekendur eiga fulltrúa í félagafrelsis-
nefndinni en ekki í sérfræðinganefnd ILO.
302