Dvöl - 01.11.1937, Blaðsíða 32

358
D V 0 L
myndum bera í vösum okkar. Á
sumrin er notuð úlpa úr venju-
legum fatadúk af bláu eða gráleitu
efni, og þannig gerð, að hægt er
að sveipa fatinu eða efri hluta
þess yfir höfuðið. Á úlpu karla
er skinnkragi, borðalagður eða út-
saumaður. Qerð fatnaðarins er
dálítið breytileg eftir héruðum. Á
veturna nota karlar og konur bux-
ur úr leðri. Vetrarskór eru oftast
gerðir af höfuðleðri hreindýra, og
er táin undin upp í hring, svipað
og hjá Hindúum á Norður-Ind-
landi. Með sama sniði eru sum-
arskórnir, nema að því leyti, að
þeir eru úr óvöldu leðri. Karl-
ar og konur nota eingöngu húf-
ur. Karlmenn nota uppmjóar koll-
húfur, en húfur kvenna eru af
ýmsum mismunandi gerðuin og
litum.
-o—
Mál Lappanna líkist, að sögn,
all-mikið finnsku. Þótt þeir séu
ekki fjölmcnnir, hafa þeir varð-
veitt tungu feðra sinna. Allt ungt
fólk meðal Lappa talar sænsku,
ef á þarf að halda, enda er því
nauðsynlegt að kunna málið. En
þeir láta í ljós gleði sína, ef út-
lendingur heilsar þeim á þeirra
eigin máli; ég lærði því ávarps-
orð þeirra: „puoris“.
Sveitir Lappanna greinast sund-
ur af ám; eru því samgöngur fá-
tíðar milli hinna ýmsu héraða.
Þetta hefir orðið til þess, að
margar mállýzkur hafa myndazt
í máli Lappanna, og er, að sögn,
nokkrum erfiðleikum bundið fyr-
ir Lappa úr hinum ýmsu héruð-
um að gera sig skiljanlega hverj-
ir við aðra.
Lappar hafa ekki enn eignazt
bókmenntir, svo teljandi sé, en
þeir hafa þegar hafizt handa á því
sviði. Lappi, John Turi að nafni,
er þekktur rithöfundur með þjóð
sinni og vinsæll. Stærsta verk
hans heitir „Muittalus Samid
birra“ og kom út 1910. Vinur
minn einn sagði mér, að skáldrit
þetta fjallaði um hugsana- og til-
finningalíf Lappanna. Nú koma út
all-margar bækur og bæklingar á
lappnesku, en meginhluti þeirra
eru þýðingar.
Svo að segja hver einasti Lappi
er læs og skrifandi, og má þakka
það atbeina sænska ríkisins, en
fyrir einni öld síðan voru þeir
sárafáir, er gátu klórað nafnið sitt.
Árið 1930 gaf ríkisþingið út lög,
er höfðu að aðalmarki uppeldi
þjóðarinnar til nútímahátta, en
þó skyldi vandlega forðazt að
hnekkja á nokkurn hátt sérstöðu
hennar eða sjálfstæðu atvinnulífi.
Þegar Lapparnir yfirgefa fjalla-
héruðin á haustin, verða þeir að
sjá börnum sínum fyrir skólavist,
og á skólanum dvelja þau um
fjögurra mánaða tíma. En er ivor-
ar, taka þeir börnin með sér upp
í fjall-lendið. Sænska ríkið greiðir
að mestu eða öllu námskostnað í
skólunum.
Frh. á bls. 361