Dvöl - 01.07.1939, Page 58

216
DVÖL
engin tök á að stjórna verkalýðs-
hreyfingu Noregs. Stefna þeirra
átti illa við skap norsku verka-
lýðsleiðtogana, hina frjálsbornu
sonu fjarða og dala, sem ekki voru
vanir að láta erlenda og ókunna
skrifstofumenn segja sér fyrir verk-
um. Brátt hófust beizkar og hat-
ramar deilur milli Tranmæls og
Moskva-kommúnista, og þeim lauk
svo, að flokkurinn gekk út úr þriðja
Internationalen og kom ekki inn
aftur. 1927 tókst Tranmæl að sam-
eina öll flokksbrot verkamanna í
einn flokk. Moskvakommúnistar
hurfu úr sögunni sem flokkur, en
verkamannaflokkurinn vann glæsi-
legan kosningasigur 1927 og mynd-
aði fyrstu stjórn sína 1928 (Horns-
rudstjórnina). Verkamannaflokk-
urinn varð þó aftur að fara frá
völdum og var enn á ný í stjórnar-
andstöðu, þangað til að Nygaards-
vold myndaði stjórn sína 1935. Á
öllum þessum árum hefir Tran-
mæl verið áhrifaríkasti maður
flokksins. Þó hefir hann aldrei set-
ið í ráðherrastóli. Hann hefir aldrei
haft neinar áberandi stöður í
flokknum, og er aðeins óbreyttur
meðlimur í miðstjórn hans. Á þingi
sat hann aðeins í tvö ár. En hann
hefir, síðan 1920, verið aðalritstjóri
flokksblaðsins Arbejderbladet. Með
blaðinu hefir hann stjórnað
flokknum og haft mjög mikil áhrif
á hugsunarhátt norskrar alþýðu.
Hann hefir, með ritsnilld sinni og
mælsku, brotið nýjum hugsjónum
og djarfari hugsunarhætti braut,
meðal norskra verkamanna og
kennt þeim að líta á sjálfa sig sem
frjása menn, sem sökum starfs síns
í þágu þjóðarinnar, væru kjarni
þjóðfélagsins. Enginn hefir átt slík-
an þátt sem hann í því að uppræta
hjá verkamönnum kúgunaranda
og minnimáttarkennd, og enginn
hefir með slíku harðfylgi sem hann
brotið á bak aftur stéttarhofmóð
yfirstéttanna. Tranmæl hefir unn-
ið mikið að því, að hefja verka-
lýðinn á hærra menningarstig.
Með óteljandi ritum og fyrirlestr-
um hefir hann reynt að fræða fá-
tækasta hluta alþýðunnar um fé-
lagsmál og bókmenntir..
Hann er mikill óvinur Backusar
konungs, og það er fyrst og fremst
Tranmæl að þakka, að drykkju-
sakpur sá, er áður einkenndi svo
mjög norska alþýðu, er nú mjög
í rénun. Hann hefir ötullega barizt
fyrir því að koma upp sterkri
æskulýðshreyfingu meðal verka-
manna og komið flokksskólum á
fyrir fátæka drengi og stúlkur, sem
ekki eiga kost á æðri skólamennt-
un. Tranmæl er mjög elskaður af
alþýðumönnum í Noregi. En auð-
vitað er hann hataður af mörgum
pólitískum andstæðingum. Það
mun þó mega segja um Tranmæl,
það sem Engels sagði um Karl Marx
látinn: „Hann mun eiga marga
hatramma andstæðinga, en engan
persónulegan óvin“. Tranmæl
stendur nú á sextugu, og er þó svo
ern og hraustur, sem fertugur væri.
Hann stundar skógargöngur, skíða-