Dvöl - 01.07.1939, Blaðsíða 17

D VÖL
175
fyrir okkur, að hlýða á útvarp frá
öðrum heimsálfum. En hér var ekki
aðeins um að ræða útvarp, í þess
orðs venjulega skilningi, heldur ný
tengsl, sem tvískipt þjóð knýttist
innbyrðis yfir höfin, upphafning
fjarlægða og endurvakin kynni
frænda og vina. Okkur, sem
þráfaldlega höfum heyrt sagt
frá þeim, „sem fóru vestur um
haf“ og aldrei komu aftur, fór
líkt og verið væri að draga fram í
dagsljós raunveruleikans bráðlif-
andi persónur úr gömlu æfintýri,
sem við höfðum hlýtt á í bernsku.
Ein kveðjan, sem íslenzku þjóð-
inni hér heima var flutt, var frá
íslenzkum æskulýð í Vesturheimi.
Enginn fulltrúi íslenzkrar æsku
austan hafs varð til þess að taka
undir þá kveðju að þessu sinni. En
eigi að síður var hún heyrð og
geymd.
Nú mætti ætla, að það væri að
bera í bakkafullan lækinn að skrifa
um íslendinga í Vesturheimi og
sambönd þeirra við þjóðina heima.
Naumast hefir orðið þverfótað fyrir
slíkum greinum á síðustu árum, og
hafa þar allir á einu máli verið, að
báðum aðilum væri það samband
mikils virði. En að öðru leyti hafa
framkvæmdirnar náð skammt. Og
þegar íslenzk æska litast um eftir
leiðum til menningarlegra sam-
banda við frændur sína vestan
hafs, þá eru þær furðu fáar og
þröngar.
Ef til vill er rétt að benda á það
í þessu sambandi, að hugsunar-
háttur og kröfur aldarfjórðungs-
gömlu kynslóðarinnar á íslandi eru
að ýmsu ólíkar hugsunarhætti
næstu kynslóðar á undan. Við, sem
leyfum okkur að kalla okkur ung
— og erum það að árum — höfum
sprottið upp úr jarðvegi þess hugs-
unarháttar, sem rikjandi varð upp
úr heimsstyrjöldinni 1914—18.
Þótt íslenzka þjóðin ætti þar ekki
beina hlutdeild, olli styrjöldin og
afleiðingar hsnnar geysilegum hug-
arfarslegum straumhvörfum meðal
þjóðarinnar og þá ekki sízt hjá
þeim hluta hennar, sem í bernsku
og æsku var að skapa sér hug-
myndir um lífið. Sú gagnrýni á
áður virtum réttindum og skyldum,
sem reis upp úr róti styrjaldarinn-
ar, hefir náð sterkum tökum á
þessu fólki og orðið til þess að skapa
viðhorf þess gegn vandamálum
lífsins, ólík viðhorfum eldri kyn-
slóðarinnar.
í þeim bókmenntum, sem eftir-
stríðskynslóðin hefir einkennt sig
með, utan lands og innan, er þessi
gagnrýni áberandi þáttur, enda
margar fornar dyggðir orðið að
víkja fyrir öðrum nýrri og margt
fallið óbætt, sem áður var hafið
yfir alla gagnrýni.
Þegar svo hér við bætist, að ein-
mitt á þessum sama tíma hafa orð-
ið hér á landi þær mestu byltingar
og framfarir á vettvangi tækninn-
ar, sem sögur fara af, er ekki að
furða, þótt viðhorfin hafi breytzt.
Sú fjárhagslega flóðbylgja, sem