Búnaðarrit - 01.01.1943, Blaðsíða 64

(52
B Ú N A í) A R R I T
nð hann hafi inisst i Svignaskarði einn vetur (1225)
120 naut og hafi eklcert séð á anðlegð hans, en fénaðar-
feliirinn kostaði ol't smábændur lífið. Höfðingjarnir
logðu oftast stund á að eiga þann fénað, sem bezt
þoldi fóðurskort og hallæri, en það voru gamlir uxar
Og sauðir. Enda er þess alloft gelið í fornum sögum,
þegar að kreppti með matarforða hjá mannmörgum
liöfðingjum, að þeir hafi farið ránsferðir og rænt
slátursíe, sauðum og nautum. 1 þeim var mest búsílag
og er skiljanlegt að á þeiin tíma væri lögð áherzla á
af ríkum mönnum, að hafa slílcan sláturspenging,
cnda féll ekki sá fénaður, nema i aftaka harðindum.
Eftir að veldi kirkna og klerka óx, og klaustur voru
slofnuð og gerðust auðugar stofnanir, þá stefndi allt
aö sama marki. Allir þeir aðilar, sem börðust um völd
kepptust um að ná eignarrétti á beztu bújörðunum.
Ríkisbændur, sem upphaflega töldu sig eiga landið og
hafa umráðarétt yfir því tapa miklu af heztu jörðun-
um úr sínuin höndum, sumum lil biskupa og kirkna
vegna synda sinna, sumum til konungs, vegna for-
dylfdar þeirra og hégómaskapar er þeim þótti vegs-
auki í því að ganga honum á liönd og' gerast liirð-
menn hans. — En sumar bezlu jarðirnar gáfu höfð-
ingjarnir l'yrir sálu sinni til klauslra eða kirkna, þeg-
ar þeir á gamals aldri komu til sjálfs sín og litu yfir
liðna æfi og óskuðu ei'tir að eyða síðustu æfidögun-
um í ró og friði, og vildu reyna, ef hægt væri, að kom-
ast hjá helvítiskvölum, en tryggja sér eilífa sælu. Það
var þá síðasta ráðið að sættast við biskupa og kirkju.
gefa jarðir, búpening, smjör eða önnur verðmæti, sem
eílirsótt voru, til hinna harðdrægu auðsafnsstofnana,
sem andlegir þjónar mæitu með. Hagur l'átæku bænd-
anna, leiguliðanna þyngdist allt af, þeir hertu að sér,
erjuðu jörðina og fóru á yztu mörk beitarþols búpen-
iugs og haglendis, sem bjargaðist oftast al' í góðærum,