Faxi - 01.12.1983, Blaðsíða 67

Ég hygg að h'tið sem ekkert hafi
verið um viðleguskip á Ströndinni,
innan við Brunnastaði. Þaðan var
oftast mikið langræði sérstaklega
frá bæjunum fyrir innan heiði. Það
er að segja Flekkuvík, Vatnsleys-
um og Hvassahrauni.
Agúst Guðmundsson („Endur-
minningar“) segir að bátafjöldi í
Brunnastaðahverfi 1703 hafi verið
114 bátar. Til sönnunar því hefi ég
komist yfir 114 formannavísur, um
þá sem reru hér þá. Og víst var
ekki minna útræði í Vogum, Hól-
um og Njarðvíkum , segir Agúst.
Sýnist mér Arni Ola taka þetta
orðrétt upp, en sleppir að sjálf-
sögðu Njarðvíkum í bókinni
„Strönd og Vogar“. í bókinni ,,ís-
lenskir sjávarhættir“, II. bindi bls.
41, er athugasemd frá höfundi. Þar
segir: ,,En staðreyndin er, að þá
reru úr öllum Vatnsleysustrandar-
hreppi 117bátar.“
Þessi upptalning hér að framan
sýnir fram á að mér finnst lítið gert
úr útvegi á Ströndinni einmitt á því
tímabili, sem „íslenskir sjávar-
hættir", II. bindi, fjallar helst um.
Það skipulag á opnum skipum sem
núna er farið að kalla Engeyjarlag,
tel ég að hafi þróast hér við sunn-
anverðan Faxaflóa á síðustu öld.
Það voru skip sem voru góðir sigl-
arar í beitivindi og létt í róðri, enda
víða langræði. Þá sérstaklega á
Vatnsleysuströnd innarlega og
Innnesjum.
Um eða rétt fyrirsíðustu alda-
mót voru íbúar á Vatnsleysuströnd
um eitt þúsund manns. Til saman-
burðar voru þá Reykvíkingar á
sjöunda þúsund. A síðustu öld var
mikill uppgangur á Vatnsleysu-
strönd.
Þegar lengra er litið, kemur í
ljós, eftir annálum, að fyrir siða-
skipti var Viðeyjarklaustur búið
að eignast allar jarðimar á Vatns-
leysuströnd nema Kálfatjöm,
Bakka og Flekkuvík, sem vom
kirkjujarðir. En tala jarða þá á
,,Ströndinni“ var 18 jarðir, þaraf3
kirkjujarðir eins og fyrr segir.
í Suðurnesjaannál Sig. B.
Sivertsen, Útskálum segir: „Slag-
ur milli Enskra og Hamborgara í
Hafnarfirði 1518. Fengu Ham-
borgarar sér til liðs 48 menn af
Þýskum frá Vatnsleysu, Keflavík
og Bátsendum. Af þeim komu ei
aftur nema 8,“, en það er nú önnur
saga. Ég vitna í þessar sagnir til að
sýna fram á að á Vatnsleysum
(Minni og Stóru) hefur verið tölu-
verð útgerð á þessum tíma eins og
Keflavík og Bátsendum. Erlendir
kaupmenn á þessum tíma setja sig
ekki niður annars staðar en í eða í
nánd við góð fiskiver.
Við túnjaðarinn á Stóm-Vatns-
leysu eru flatir ekki stórar sem
heita Búðabakkar og þar versluðu
þýskir.
Sjór hefur gengið þarna mikið á
landið og eytt því. Ekki sjást þar
lengur nein ummerki bygginga
fyrrum. Um siðaskipti 1551 leggur
konungur undir sig allar jarðir á
Vatnsleysuströnd, sem Viðeyjar-
klaustur átti, 15 að tölu, en þrjár
aðrar jarðir vom kirkjujarðir,
Kálfatjörn, Bakki og Flekkuvík,
eins og áður sagði. Einokun hefst
1602, og er þá þýskum bannað að
versla á Vatnsleysuvík. Þá rennur í
garð tímabil, tæpar tvær aldir, sem
erfiðastar hafa verið íslendingum.
Til dæmis, með annarri áþján,
voru kvaðir á þeim er sátu
konungsjarðir að róa á „kóngs-
skipum“, opnum skipum, sem
konungur átti og gerð voru út á
hans vegum. Með eftirliti Bessa-
staðamanna að sjálfsögðu. En
fljótlega á 19. öldinni fer að birta
til. Annáll 1817 segir, seldar kon-
ungsjarðir í Gullbringusýslu og
voru þá jarðirnar á Ströndinni
loksins komnar í bændaeign aftur
eftir um 3 hundmð ár. Það má
segja að það skipti sköpum ásamt
betri verslunarmáta.
Sennilega hefur útgerð á Vatns-
leysuströnd náð hámarki árin frá
1870 til 1894 þó að komi á því tíma-
bili nokkur fiskileysisár. Þá var
komin um 100 ára þróun veiða í
þorskanet, það er að segja frá ár-
um Skúla fógeta, en hann var
fyrstur manna til að koma íslend-
ingum til að nota það veiðarfæri.
Kristleifur Þorsteinsson frá
Stóra-Kroppi, skrifar, að 1880 hafi
komið 1.200 aðkomumenn til
róðra á Vatnsleysuströnd. Þá em
sennilega innan við 1.000 manns
búsettir þar. Ágúst Guðmunds-
son, Halakoti segir í bókinni
„Endurminningar“ - þættir af
Suðurnesjum.: „í kringum 1890
voru búsettir á Ströndinni og Vog-
unum 939 manns og alls ekki færri
sjómenn (aðkomumenn) frá mið-
góu til 10. maí.“ Eftir þessum töl-
um er óhætt að reikna með að 12 til
15 hundruð sjómenn hafi róið á
vetrarvertíð á Ströndinni og í Vog-
unum. Ef reiknað er með 5 mönn-
um á hverja fleytu, skip og báta
(skip voru kölluð sexmannaför og
stærri en bátur fjögramannafar og
tveggjamannafar), þá fer ekki hjá
því að töluvert hátt í 300 skip og
bátar hafi verið gerðir út á vetrar-
vertíð á þessu tímabili, þegar mest
var. Hafa ber í huga að 9 til 11 hafa
verið á stærstu skipunum, jafnvel
meira, en tveir á minnstu bátun-
um. Ég hef til dæmis heyrt að frá
Vatnsleysum hafi róið, þegar mest
var, 60 skip og bátar. Ekki hefi ég
neinar sannanir fyrir þessum
fjölda. Það fylgdi þessari tölu að
skipin hefðu verið 20 en bátamir
40.
1. desember var síöasti gjalddagi útsvara og
aðstööugjalda álagöra 1983. Þeir sem enn
hafa ekki greitt gjöld þessi að fullu, eru beðnir
aö gera þaö nú þegar til aö forðast aukinn
innheimtukostnað.
Athugið að 4% dráttarvextir falla á van-
greidd gjöld, séu þau ekki greidd fyrir 15.
hvers mánaðar.
Innheimtustjórinn
í Keflavík.
s
Oskum lesendum FAXA
gleðilegra jóla
og farsældar á komandi ári
Þökkum viðskiptin á árinu.
UMBOÐSSKRIFSTOFA
JÓNS TÓMASSONAR
HAFNARGÖTU 79 - KEFLAVÍK
FAXI
óskar lesendum sínum
nær ogfjær
gleðilegra jóla
og farsældar
á komandi ári
FAXI-267