Faxi - 01.12.1983, Blaðsíða 80

Nú verandi framkvæmdanefnd Stórstúku Islands. Efri röð frá vinstri: Guðlaugur Fr.
Sigmundsson, Olafur Jónsson, Arnfinnur Amfinnsson, Bjöm Eiríksson. Neðri
röð: Kristinn Vilhjálmsson, Guðlaug Sigvaldadóttir, Hilmar Jónsson stórtemplar.
Bryndís Þórarinsdóttir og Sigurgeir Þorgrímsson. A myndina vantar séra Björn
Jónsson, Arna Val Viggósson og Svein Kristjánsson.
Hilmar Jónssort stórtemplar:
Góðtempíarareglan
á íslandi 100 ára
10. janúar 1884 var stofnuð
fyrsta stúkan á íslandi. Hlaut hún
nafnið ísafold nr. 1. Stofnfélagar
voru 12 og forgönguna hafði
norskur maður, Ole Lied. Hins
vegar varð Friðbjöm Steinsson
bóksali á Akureyri forystumaður í
stúkunni og það var í hans húsi
sem athöfnin fór fram. Petta hús
Friðbjarnar er nú varðveitt sem
sögulegar minjar. Frá Akureyri
barst Reglan með skjótum hætti
um landið. Fyrsta stúkan á Suður-
landi var stúkan Verðandi nr. 3,
stofnuð 1885 af Bimi Pálssyni. Ári
síðar var Bjöm kosinn stórtemplar
þegar Stórstúkan var stofnuð í Al-
þingishúsinu í Reykjavík. Þá voru
stúkurnar orðnar 14. 10. maí 1886
var fyrsta barnastúkan stofnuð,
einnig af Bimi Pálssyni. Hlaut hún
nafnið Æskan nr. 1 og starfar enn
eins og margir vita. Höfuðtilgang-
ur Góðtemplarareglunnar var og
er tvíþættur. Að vinna að bindindi
og bræðralagi.
Fljótt kom í ljós árangur af
stofnun Stórstúkunnar. Árið eftir
að hún var stofnuð, eða 1887, legg-
ur Jón Olafsson alþingismaður,
þáverandi stórtemplar, fram til-
lögu um bann við staupasölu í búð-
um og verslunum. En verslanir
höfðu lengi verið veitingakrár og
staupasalan þungur baggi á mörg-
um heimilum en kaupmönnum
drjúg tekjulind. Þessi lagasetning
segir Olafur Haukur Ámason,
áfengisvarnaráðunautur, að hafi
verið upphafið að langri og harðri
sókn bindindismanna á löggjafar-
þinginu. Hámarki náði sú sókn
þegar Alþingi samþykkti lög um
aðflutningsbann á áfengi árið
1909, með 26 atkvæðum gegn 11,
að undangenginni þjóðaratkvæða-
greiðslu. Raunverulegt bann stóð í
tæp þrjú ár, frá 1. janúar 1915 fram
í nóvember 1917. Og hver voru
áhrifin? Jón Sigtryggsson yfir-
fangavörður í Reykjavík, sem
manna best þekkti til afbrotamála
á þessum tíma, segir: „Vínbmgg
þekktist ekki á þeim árum. Árin
1916 og 1917 var enginn íslensk-
ur maður settur í fangelsi fyrir
glæp eða gróf afbrot.“
í nóvember 1917 komu svoköll-
uð læknabrennivín til sögunnar og
1922 beittu Spánverjar íslendinga
viðskiptaþvingunum af grófustu
gerð. Pess var krafist að lýðræðis-
lega sett lög yrðu numin úr gildi af
því að þau brutu í bága við hags-
muni spænskra fisksala. Bann við
innflutningi sterkra drykkja var
numiðúrgildi 1935. Áfengisneysla
stjórjókst. Einkum og sér í lagi tók
hún stökk eftir 1954, þegar starf-
ræksla vínveitingahúsa var leyfð.
í stuttri grein er ekki hægt að
geta margra, sem starfað hafa und-
ir merkjum Reglunnar. Sá maður,
sem stofnað hefur flestar stúkur,
er Sigurður Eiríksson, sem kallað-
ur var regluboði. Snemma var
ákveðið að Stórstúkan stæði að
blaðaútgáfu. Má í því sambandi
geta blaðanna Templars og Good-
templars, sem náðu geysimikilli
útbreiðslu. í þessi blöð og önnur,
sem bindindismenn studdu, skrif-
uðu margir af ritfærustu blaða-
mönnum og rithöfundum þjóðar-
innar: Björn Jónsson, ráðherra,
Jón Árnason, prentari og skáldin
og rithöfundarnir: Guðmundur
Guðmundsson, Einar H. Kvaran,
Indriði Einarsson og Guðmundur
Magnússon öðru nafni Jón
Trausti. Af blöðum bindindis-
manna á síðari áratugum þykir
mér rétt að geta Einingarinnar sem
Pétur Sigurðsson ritstýrði. Núna
gefur Stórstúkan út Reginn í sam-
vinnu við siglfirska templara. En
lang merkust og lífseigust er útgáfa
Stórstúkunnar á barnablaðinu
Æskunni, sem hófst 1897 og hefur
staðið að mestu óslitið síðan.
Fyrsti ritstjóri Æskunnar var eins
og margir vita skáldið Sigurður
Júl. Jóhannesson. Par hafa margir
lagt hönd á plóginn,, en auk Sig-
urðar verður hér einungis tveggja
getið: Margrétar Jónsdótturskáld-
konu og Gríms Engilberts núver-
andi ritstjóra, sem sinnt hefur því
starfi af fádæma samviskusemi í
nærri þrjá áratugi.
Áhrif Góðtemplarareglunnar á
þjóðlífið hafa verið mikil og marg-
vísleg. Á mörgum stöðum stóðu
templarar fyrir byggjngu sam- -J
komuhúsa, sem sum standa enn
eins og Góðtemplarahúsið í Hafn-
arfirði. Þeir stofnuðu fyrstu verka-
lýðsfélögin, bárufélögin og Leik-
félag Reykjavíkur var stofnað af
þeim. Af starfi síðari ára er vert að
benda á sumarstarf templara á
Jaðri í áraraðir og bindindismótin í
Húsafelli, Vaglaskógi og Galta-
læk. í barnastúkunum hefur farið
fram vfðtæk þjálfun ungmenna í
fundastjórn, framsögn og dansi.
Að undanförnu hefur Góð-
templarareglan átt við erfiðleika
að stríða. Félögum hefur fækkað
og íslenskir valdamenn hafa látið
áskoranir Alþjóða heilbrigðis-
stofnunarinnar um að draga úr
heildameyslu áfengra drykkja sem
vind um eyrun þjóta, enda hefur
drykkjuskapur fullorðinna og
unglinga færst í aukana hér á landi.
Ekkert væri því kærkomnara bind-
indismönnum en að þetta afmæli
yrði til að efla samtökin. í tilefni af
afmælinu verður hér haldið stórt
mót fyrir fullorðna og unglinga
með þátttöku erlendra þjóða.
Verður það í Reykjavík og á
Varmá í Mosfellssveit í lok júlí-
mánaðar. Nánari upplýsingar eru
gefnar á skrifstofu Stórstúku ís-
lands og hjá íslenskum ungtempl-
urum.
Ég óska Góðtemplarareglunni
gæfu og gengis á þessum tímamót-
um.

Óskum Suðurnesjamönnum
Gleðilegra jóla
og farsældar á komandi ári
Félagsbíó Keflavík
Símsvari 1960
280-FAXI