Faxi - 01.12.1983, Blaðsíða 29

OLAFUR ODDUR JONSSON:
MINNIKVENNA
Virðulegu konur, — ágætu Rot-
aryfélagar og gestir.
Samuel Clemens, - öðru nafni
Mark Twain, - talaði fyrir minni
kvenna þann 22. desember 1881 í
New York. - Þá gat hann þess, að
þegar við hugleiðum lífshætti
kvenna, verðum við fyrst að víkja
að fötum og fatnaði. - Hann bar
síðan saman, - fyrir réttri öld, -
blökkukonuna í Afríku, - „dóttur
villimennskunnar“, - eins og hann
kallaði hana, og hina menntuðu
dóttur nútíma menningar. -
Mér sýnist lítið hafa breyst síð-
an. - Stærsta áfallið, sem gæti átt
sér stað hér í kvöld, væri ef tvær
komur kæmu hingað í eins kjólum.
- Eitt sinn gerðist þetta í sam-
kvæmi og eiginmaður annarrar
konunnar bauð henni strax að
kaupa nýjan kjót. - Frúin tók því
fegins hendi og sagði, að það væri
alla vega ódýrara en að flytja úr
byggðarlaginu. -
- Hjá mörgum ættflokkum Af-
ríku er blökkukonan, bæði heima
við, - og eins þegar hún fer að
versla, - aðeins í Evuklæðum. -
Það er allt og sumt. - Það er léttasti
búningur í heimi, en úr dekksta
efni. - Mark Twain segir að sumir
hafi ruglað þeim Evuklæðum sam-
an við sorgarbúning. - En þessi
klæðnaður passar alltaf og er alltaf
í tísku. - Þegar þú sækir blökku-
konu heim og sendir henni nafn-
spjaldið þitt með þjónustustúlk-
unni, - þá er aldrei sagt við þig um
hæl: - „Gjörðu svo vel að bíða, -
frúin er að kæða sig og kemur nið-
ur eftir þrjá stundarfjórðunga". -
Nei, - nei, - frúin er alltaf klædd
og tilbúin til móttöku. - Hún fer
aldrei í kirkju til þess að sjá hvern-
ig aðrar konur eru búnar og flýtir
sér aldrei heim til þess að tala um
hvernig stöllur hennar hafi verið
klæddar. -
- Það gegnir öðru máli um dótt-
ur menningarinnar og tískunnar, -
sem hefur aldrei neitt til að fara í.
Hinar siðmenntuðu konur, segir
Mark Twain, myndu missa helm-
inginn af þokka sínum hefðu þær
ekkert til að fara í og sumar myndu
missa hann allan. - Lín þeirra
kemur frá Belfast, - sloppurinn frá
París, - skóreimamar frá Feneyj-
um, - fjaðrirnar úr afskekktustu
héruðum Afríku, - loðfeldirnir frá
íshafslöndum, - demantamir frá
Brasilíu, - armböndin frá Cali-
forníu og perlurnar frá Ceylon. -
En Mark Twain sagðist aldrei
hafa komist að því hvaðan hárið
kæmi, - það er að segja sunnu-
dagshárið, - ekki það hár sem þær
fara með í rúmið.
Allir virðast sem sé sammála
um, að þótt konan væri á leið til
aftöku sinnar, mundi hún krefjast
örlítils tíma til þess að snyrta sig. -
Það væri hennar síðasta ósk.
- Við hjónin fórum nýverið til
London. - Þá var okkur sagt frá
því í skoðunarferð, að enskar kon-
ur legðu metnað sinn í að versla
hjá Harrods, - dýmstu tískuversl-
uninni, og þær gættu þess vel
að geyma innkaupapokann sem
merktur er versluninnni. - Pokinn
væri orðinn að stöðutákni hjá
enskum konum. - Þegar heim kom
og ég ætlaði að fara að henda rusli,
- eins og gerist og gengur, - fékk
ég spark í legginn frá konunni. -
Jú, - viti menn pokinn var merktur
Harrods og átti ekkert erindi í
Sorpeyðingarstöðina. -
- Þið sjáið því að lítið hefur
breyst bæði heima og erlendis frá
því Mark Twain talaði fyrir minni
kvenna fyrir öld. - Þið getið vel
borið saman nú og gert ykkur í
hugarlund hvernig dóttir menn-
ingarinnar er þegar hún er klædd
og hvernir dóttir villimennskunnar
er þegar hún er það ekki. -
Við gætum vissulega hugleitt
göfugri hliðar konunnar sem móð-
ir, - eiginkona, - ekkja, - tengda-
móðir, - amma, útivinnandi hús-
móðir eða einstæð móðir, - en lát-
um það vera í kvöld.
- Ég veit ekki hvort Fontenelle
hefur haft ummæh Mark Twain í
huga, þegar hann sagði, ,,að fögur
kona væri víti sálarinnar, - hreins-
unareldur buddunnar og paradís
fyrir augað“. - Alla vega er víst að
buddur margra eiginmanna ganga
gegnum þennan hreinsunareld öld
fram af öld. -
- Það var djarft hugsað hjá
Guðna, að fá mig til að tala um
betri helming Rotaryfélaga, -
innra hjólið sem snýr ytra hjólinu,
og láta mig mæla fyrir minni
kvenna hér í kvöld. - eg gerði mér
strax ljóst að það er nær útilokað
að tala um konuna með fjórprófið
í huga á stundum sem þessum. -
Mér hefur aldrei verið falið þetta
fyrr, - enginn þorað að taka áhætt-
una, - þar sem menn búast aðeins
við prédikunum af prestum. -
- Ég minnist þess nú að Páll,
sparisjóðsstjóri, talaði eitt sinn
fyrir minni kvenna í Stapa og
komst að þeirri niðurstöðu að kon-
an væri aðeins vatn (H^O). - Það
var allt og sumt. - En það var áður
en hann kynntist Möggu sinni. -
Ég ætla mér auðvitað ekki að
tala um þá konu sem er mér kærust
og hefur í 15 ár verið á leið með
mig hingað í kvöld. - Ég er að tala
um konuna almennt. Mér er farið
eins og öðrum karlmönnum. - Við
dáum þær allar, en elskum aðeins
eina. - Sagt hefur verið að það sé
eðli riddaramennskunnar. - Alla
vega er það okkar æviráðning
hvernig sem til tekst. -
- Það má vera að Rotarystjórnin
láti mig syngja messu eftir þessi
ósköp, - líkt og Hinrik IV., lét
hirðprest sinn gera, þegar hann sá
hann sýna hirðmeyju ástaratlot í
hallargarðinum. - Prestar hafa
löngum verið undir smásjá og sálu-
sorgun orðið að kvennafari. -
Konungur lét þegar kalla prestinn
upp í höllina og skipaði honum að
syngja messu. - Prestur afsakaði
sig og sagðist nýverið hafa neytt
ávaxta. - Já, - einmitt svaraði kon-
ungur. - Þér hölluðuð yður í það
minnsta fast upp að trénu.
- Það er hægt að tala lengi um
yndislegasta málefni veraldar,
enda er það engin tilviljun að
sköpunarsaga Bibh'unnar hefst á
þessu málefni, sem körlum hefur
verið kærast. - Eitt er víst að kven-
leg kona fer aldrei úr tísku, og
hvað sem menn kunna að segja, -
þá hefur réttilega verið á það bent,
að Adam vissi harla lítt hvað Para-
dís var fyrr en Eva kom til sögunn-
ar.
Fyrri sköpunarsaga Biblíunnar
greinir frá því, að konan hafi verið
sköpuð af rifi Adams, svo að hann
yrði ekki einn. - Sú helgisögn tjáir
þann sannleika að vfst yrðum við
karlar einmana án kvenna. -
- í síðari sköpunarfrásögunni,
sem ég held meira upp á og er í
anda nútímans, eru karl og kona
sköpuð um leið í mynd Guðs, og
hafa bæði jafnan rétt og skyldur
fyrir Guði. - Það er eins og þeirri
helgisögn hafi verið skotið inn í
Biblíuna til þes að lækka rostann í
Rauðsokkahreyfingunni og karl-
rembusvínum. - En þið vitið ef-
laust hver grafskrift Adams var á
leiði Evu: „Hvar sem hún fór þar
var Eden“. - Samkvæmt því erum
við stödd í Eden í kvöld, - ekki
Eden í Hveragerði, - heldur þess-
um alþjóðlega Edenslundi, sem
aðeins konur geta skapað með
nærveru sinni. -
Það er víða farið mörgum viður-
kenningarorðum um konuna í
Biblíunni, enda viðhalda þær
mannkyninu. - Staða hennar í
Gamla testamentinu mótaðist af
ríkjandi ættfeðrasamfélagi, en það
er nú almennt viðurkennt að Jesús
hóf stöðu konunnar til vegs og
virðingar. - Páll postuli talaði um
jafnan rétt kvenna og karla, - allir
væru eitt í Kristi, -enda þótt hann
væri í takt við samtíð sína, þegar
hann vildi að þær þegðu á safnað-
arsamkomum. - Hann hefur verið
hræddur um að þær töluðu yfir sig
og ekki að ástæðulausu. -
- Ef til vill hefur hann tekið þá
afstöðu í arf frá Salómon konungi,
sem sagði mörgum öldum áður
„að betri væri vist í homi á hús-
þaki, en sambúð við þrasgjama
konu“. - Þetta er einn af orðskvið-
um Salómons. - Þegar hann hafði
skrifað hann, bætti hann 10 öðmm
við, en á meðan hann var að því
hefur eitthvað gerst, - því ellefti
orðskviðurinn hljóðaði á þessa
FAXI-229