Straumar - 01.04.1930, Síða 52

4<;
S T K A 11 M A 1
ekkert verri en eg af því einu að hann er auðugui'. Tii-
viljunin ein ræður því oftast, hvar í flokki vér lendum í
lífinu. Nei, það eru ekki aðgei'ðir einstakra manna, sem
eru dýpsta orsök mannlegs böls og ófarnaðar. Það er
skipulagsgrunnurinn, sem þjóðlíf vort hvílir á.
Og hér erum vér komnir að einum dýpstu rökum
mannslegs félagslífs. Ef spurt er um, af hverju sá skipu-
lagsgrunnur sé eins og hann er, þá verður svarið altaf
eitthvað á þá leið: Af því að einstaklingshyggjan, arfur
villimenskunnar, á ennþá svo djúp ítök í sálum mann-
anna. Vér berum ennþá á veikum herðum vorum risa-
byrðar af tilhneigingum, ástríðum og hvötum, sem eru
arfur frá hinum frumstæðu feðrum vorum. Þær eru
hlekkurinn um fót hins líðanda og leitanda mannkyns,
sem hefir gert hvert sigurspor þess að þrautaspori, sem
hefir leitt það á þúsund afvegu og togað það niður á við.
Ennþá eru það hátíðisdagar í lífi mannanna, þegar þeir
sjá og kenna sál sína í augurn annara manna. Eg- hefi
hvergi séð þessu eins vel lýst eins og í mynd Einars Jóns-
sonar, sem hann kallar Þróun. A myndinni sést dýr, sem
hvílir fram á fætur sér og snýr höfði aftur. Það er
klunnalegt og Ijótt fomaldardýr, með værð sálarleysisins
og græðginnar í svip og dráttum. Hjá dýrinu stendur
hálfboginn villimaður. Það er næsta stigið í þróuninni.
Hann ber að vísu mannsmynd en þó er hann ekki maður.
Hann ber svip dýrsins og sálartómleik í andlitsdráttum
sínum og stellingum. Hann styður hramminum á öxlina
á manni, ungum manni með bjarta brá og heiðan svip,
sem ber fyrir sér krossmark liátt á lofti. IJann er nú-
tímamaðurinn, síðasta stigið í þróuninni og krossmarkið
táknar eilífðarvon mannkynsins. Og mér finst eg aldrei
hafa séð sannari mynd af nútímamanninum en þessa:
Manninn, sem horfir upp á við á krossinn, en ber hramm
villimannsins eins og lamandi ok á herðum sér. Og mér
finst eg oft hafa séð í lífinu dæmi þessa.
Einu sinni kom eg í hérað á þessu landi, þar sem eg
skyldi dveijast um hríð. Eg þekti þar engan mann, æfi
þeirra og hagir voru mér ókunnir með öllu. Á göngum