Morgunblaðið - 22.02.2009, Síða 22

22 Viðtal
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2009
www.eirberg.is • 569 3100 • Stórhöfða 25
Rafknúnir
hæginda-
stólar
•
standa upp
• Einfaldar stillingar
og fjölbreytt úrval
M
argeir Pétursson,
stofnandi og stjórn-
arformaður MP
banka, var einn af
svartsýnustu mönn-
um í íslensku fjármálalífi árið 2005.
Hann sá blikur á lofti og tók
ákvarðanir í samræmi við það.
Fyrir vikið var hann ekki stór
þátttakandi í veislunni miklu á upp-
gangstíma efnahagslífsins. Það er
núna sem varkárnin sannar gildi
sitt.
Á meðan flest fjármálafyrirtæki
töpuðu stjarnfræðilegum fjár-
hæðum á síðasta rekstrarári skilar
MP banki 860 milljóna króna hagn-
aði.
Það er hagnaður sem situr eftir
þegar búið er að afskrifa 2,2 millj-
arða króna vegna bankahrunsins og
færa niður verðmæti skuldabréfa í
eigu MP banka. Stjórnendur bank-
ans telja sig hafa mætt allri afskrift-
arþörf sem hrun fjármálakerfisins
hafði í för með sér.
„Við höfum verið mjög á varð-
bergi gagnvart íslenska markaðnum
frá árinu 2005. Það má segja að við
höfum farið út af hlutabréfamarkaði
hér með okkar eigin veltubók um
það leyti,“ segir Margeir Pétursson.
Hvað sástu í spilunum þá?
„Það sem ég sá í spilunum var að
þessi bankabóla var knúin áfram
með lánsfé. Og allar þessar hækk-
anir eigna voru drifnar áfram á
ódýru og auðfengnu lánsfé.
Jöklabréfin fara svo alveg með
þetta.
Einn virtasti sjóðstjóri heims,
Mohamed El-Erian, benti á það í
ágætri bók fyrir rúmu ári að Ísland
hefði fengið inn svo mikið magn af
svokölluðum heitum peningum á
skömmum tíma að það samsvaraði
heilli þjóðarframleiðslu á einu ári.
Þetta var gífurlegt magn ódýrra
peninga sem bönkunum bauðst og
eitthvað urðu krónurnar að fara.
Þessi stærð á mælikvarða þjóð-
arframleiðslu held ég að sé algjört
einsdæmi; að eitt gjaldmiðlasvæði
fái svona mikið af peningum inn.
Það hlaut að valda miklum sveiflum
og alltof sterkri krónu. Alveg sama
hvernig haldið hefði verið á málum.
Nú eru þessir heitu peningar hér í
gíslingu og ekki útséð um hvernig
það mál endar allt saman.
Mér leist bara ekkert á þetta. Ég
sá þetta árið 2005. Ég veit líka að
eftirlitsaðilar höfðu miklar áhyggjur
af þessu. Bankarnir voru auðvitað
með fjárhagslegt sjálfstæði en þessi
gífurlega aukning á möguleikum
bankanna til að stækka sinn efna-
hagsreikning olli þessari ótrúlegu
bólu.“
Trúðu menn þá á endalaust fram-
boð ódýrra peninga?
„Ég veit það ekki. Ég geri ráð
fyrir því að menn hafi talið að eignir
yrðu seljanlegri og hægt væri að
standa í skilum þegar að gjalddaga
kæmi. Það er mín tilgáta. En auð-
vitað gleymdu menn sér og þegar
það er svona mikið lánsfé og pen-
ingamagn í umferð þá eru allir snill-
ingar. Enda var ég ekki talinn við-
ræðuhæfur á þessum tíma. Mínar
skoðanir á þessum málum fengu
engan hljómgrunn. Engan.“
Málfrelsi takmarkað
Reyndir þú að koma þessum
sjónarmiðum á framfæri?
„Já, ég gerði það. Ég var hins
vegar ekki í því að skrifa greinar.
Ég sá í gömlum gögnum að ég hélt
fyrirlestur í desember 2004 á fundi
með lífeyrissjóðum þar sem þróunin
var rædd. Þá voru jöklabréfin byrj-
uð að flæða inn og mér fannst
Seðlabankinn búinn að missa sín
stýritæki. Þá var bindiskyldan í
raun það eina sem hægt var að nota.
Ég sá líka að ef ég hefði farið að
gagnrýna útrásina þá hefði það
bitnað á starfsemi MP banka. Hjá
bankanum vinna 40 manns. Ég
hreinlega gat ekki leyft mér að
ganga hart fram. Það var mjög tak-
markað málfrelsi í viðskiptalífinu.
Það var ekkert inni í myndinni að
maður færi að rífa hlutina niður.
Svo vonaði ég auðvitað að þetta
myndi allt bjargast.“
Efaðist þú samt aldrei um stefnu
MP þegar aðrir í kringum þig
græddu á tá og fingri?
„Ég var ekkert viss um að hún
væri rétt til þess að hámarka hagn-
að. Það var ákveðið öryggi sem við
leituðum eftir. Við vorum engan
veginn samkeppnishæf við stóru
bankana – til dæmis hvað varðar
fjármögnun á fyrirtækjakaupum og
slíku. Við höfðum líka engan áhuga
á að keppa í því. Þannig að það var
meðvitað.
Við sáum allt þetta peningamagn
koma og tryggðum okkur mjög vel
gagnvart verðbólgu og vorum með
mjög góða afkomu út af því á síð-
asta ári.
Okkar aðalsérsvið er að vera við-
skiptavakar með ríkistryggð verð-
bréf og við erum mjög stór á þeim
markaði. Við gættum þess alltaf að
vera með miklu meiri verðtryggðar
eignir en óverðtryggðar. Í þeim efn-
um vorum við yfirleitt alltaf ósam-
mála öllum greiningardeildum
bankanna. Við komum mjög vel út
úr því. Í svona ójafnvægi eru alltaf
tækifæri.“
Laugardagskvöld komið 2004
Sérðu einhvern vendipunkt þar
sem við fórum af leið þegar tæki-
færi var til að breyta rétt?
„Séð eftirá er það svolítið sorg-
legt að Ísland nær sér vel á strik á
undan öðrum löndum eftir nið-
ursveifluna 2001. Menn voru að
kaupa fyrirtæki á lágu verði í út-
löndum. Síðan var þetta orðið ansi
góð veisla árið 2005.
Ég man eftir því í þessum fyr-
irlestri sem ég hélt í desember 2004
að ég sagði að það væri komið laug-
ardagskvöld í íslensku efnahagslífi.
Ég var aðeins of snemma á ferðinni
eins og spámenn eru oft.
Snemma árs 2006 fá menn mjög
mikla viðvörun og krónan snarféll.
Þá byrjuðu gríðarlegar efasemdir
um íslenskt efnahagslíf og þær voru
að miklu leyti á rökum reistar. Þá
höfðu menn frábært tækifæri til
þess að fara að spila vörn í bönk-
unum. Það var gert og þessari
gagnrýni var mætt. Mér fannst vel
staðið að því.
Hins vegar sá maður því miður
strax um haustið að bankarnir byrj-
uðu aftur að stækka efnahagsreikn-
ingana mjög mikið í stað þess að
búa sig undir að þessi hagsveifla
tæki enda. Þá værum við hugs-
anlega í ágætismálum í dag.
Það er mjög sorglegt að í stað
þess að halda áfram að spila góða
vörn þá fylltust stjórnendur bank-
anna auknu sjálfstrausti við það að
hafa staðist þessa þolraun. Eftir það
varð ekki aftur snúið og haldið var
áfram að stækka gríðarlega mikið.
Það er mjög sorglegt hvernig fór
með bankana vegna þess að þeir
gerðu marga hluti vel. Þeir fóru
fram af glannaskap og það gekk vel
af því það var uppsveifla en þeir
bara hættu ekki. Þannig að lend-
ingin var hörð.“
Var orsökin reynsluleysi stjórn-
enda bankanna sem þekktu lítið
annað en velgengni?
„Ég get ekkert dæmt um það.
Höguðu stjórnendur í stórum bönk-
um erlendis, til dæmis í Bretlandi,
sem okkar stóru bankar voru í mikl-
um samskiptum við, sér ekki eins?“
Því er haldið fram að frelsisvæð-
ing fjármálalífsins, aðferðafræðin
við einkavæðinguna, sé hluti af or-
sökinni. Ertu sammála því?
„Ég held að það sé ekki orsök
þess hvernig komið er. Þetta var
bara glannaskapur sem alltof marg-
ir tóku þátt í. Ekki bara bankarnir.
Auðvitað vonaði ég alltaf að þetta
gengi upp. Ég verð að viðurkenna
að jafnvel síðasta sumar bar ég enn
von í brjósti um að þetta gæti nú
gengið eitthvað. Ég skynjaði
snemma á árinu 2008 að það yrði
eitthvert uppgjör, en ekki svona
harkalegt fyrir íslensku bankana og
þjóðina.
Þegar FL-málið kom upp var í
raun orðið of seint að vinda ofan af
stöðunni. Ef við setjum stærðir í
samhengi þá var tap FL Group,
sem var mikið högg fyrir íslenska
fjárfesta, jafnstórt fyrir Ísland og
öll undirmálslánakrísan var á þeim
tíma fyrir bandarískt efnahagslíf.
Bara FL Group. Þetta var geggj-
aður tími ef maður horfir til baka.“
Náið samstarf við kröfuhafa
Finnst þér að rétt leið hafi verið
valin í endurreisn fjármálakerfisins?
„Neyðarlögin komu mér al-
gjörlega í opna skjöldu. Við vissum
um veika stöðu Glitnis en það kom
fram í sex mánaða uppgjörinu 2008
að bankinn væri með marga millj-
arða evra í lausu fé, sem myndi
duga í meira en ár. Þeir voru að
segja þetta í byrjun september við
erlenda aðila sem við tengdumst.
Ég veit að þessi uppákoma kom er-
lendum kröfuhöfum í opna skjöldu.
Ég verð að segja að mig óraði ekki
fyrir því að verið væri að fjalla um
yfirtöku Glitnis þessa síðustu helgi í
september á síðasta ári.
Í framhaldi neyðarlaganna var
ekkert annað hægt að gera en að
reyna að bregðast við og verja okk-
ur tjóni, sem hlaust af banka-
hruninu alls staðar.
Þegar hlutir fóru að róast um
miðjan nóvemer reyndi ég að tala
fyrir því að strax yrði haft náið sam-
starf við kröfuhafana. Það var því
miður valin önnur leið. Þótt ég væri
á þessari skoðun þá kann líka að
vera að ég hafi ekki áttað mig á því
hvað vandinn var gífurlega mikill.
Menn verða líka að átta sig á því
hvað staðan er hrikalega slæm í al-
þjóðlegu efnahagslífi. Þannig að það
er jafnvel erfitt að segja eftirá
hvernig hefði átt að taka á þessu.“
Fékk engan hljómgrunn
Morgunblaðið/Kristinn
Varkár „En auðvitað gleymdu menn sér og þegar það er svona mikið lánsfé og peningamagn í umferð þá eru allir snillingar. Enda var ég ekki talinn við-
ræðuhæfur á þessum tíma. Mínar skoðanir á þessum málum fengu engan hljómgrunn. Engan,“ segir Margeir Pétursson, stjórnarformaður MP banka.
Í HNOTSKURN
»Margeir Pétursson stofn-aði MP verðbréf hf. árið
1999 og átti 80% hlut.
» Í maí 2006 var Styrmir ÞórBragason ráðinn forstjóri
og í janúar 2007 opnaði MP
útibú í Litháen.
»Margeir ræður nú yfir28,4% í bankanum, Byr
13,1%, Sigurður Gísli og Jón
Pálmasynir ráða hvor yfir sín-
um 12,7% hlutnum.
 MARGEIR PÉTURSSON HEFUR BEÐIÐ MEÐ AÐ GAGNRÝNA ÍSLENSKT FJÁRMÁLALÍF. NÚ SEGIR
HANN Í SAMTALI VIÐ BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON AÐ MENN HAFI FARIÐ FRAM AF GLANNASKAP