Morgunblaðið - 22.02.2009, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 22.02.2009, Blaðsíða 24
24 Skoðun MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2009 Eftir Einar Má Guðmundsson F yrir nokkrum árum ók ég með vini mínum í gömlum Suzuki-blæjujeppa, sem hann kallar kaup- leigujeppann, en er víð- förlari en flestir jeppar af þeirri gerð, séu kaupleigujeppar flokkaðir þannig. Hann hefur brunað upp og niður hálendið, inn í jökla og út úr þeim aftur, skotist vestur á land og austur á land, farið í ótal svaðilfarir en alltaf komið aftur, eins og áhöfnin á kútter Haraldi. Þessi vinur minn, sem starfar hjá Orkuveitunni og fer því víða um bæinn, sagði eitt sinn að fátt einkenndi reykvískt síðdegi meira en konur á kaupleigujeppum að koma úr gardínubúðum. Þannig tók hann til orða en bætti svo við: Og yfir aðalgöturnar hafa verið byggðar göngubrýr, en eftir þeim gengur enginn, nema kannski ein kona í mánuði með hund og það er af því að annaðhvort er bíllinn hennar bilaður eða hundurinn bílveikur. En allt í lagi, þetta var fyrir nokkrum árum, og ekki útilokað að fólki á göngubrúm fari fjölgandi, nú þegar innheimta bílalána stendur sem hæst, en ég ók sem sé með þess- um vini mínum, útvarpið var á og fréttir að byrja. Þulurinn sagði eitt- hvað um Seðlabankann, að hann hefði hækkað eða lækkað stýrivexti. Vinur minn sagði: „Getur þú sagt mér hvað stýrivextir eru?“ Ég hugs- aði mig örlítið um en sagði svo: „Ég skal segja þér það ef þú segir mér hvað verg þjóðarframleiðsla er?“ Svo hlógum við báðir, og ræddum þetta ekki frekar, hvorki stýrivext- ina né vergu þjóðarframleiðsluna. Það skiptir máli að þetta var fyrir nokkrum árum, já, það eru svona fimm ár síðan. Þá var efnahagslífið bara hugtök, orðaflaumur sem rann út úr sérfræðingum, sem margir hafa að vísu reynst ansi litlir sér- fræðingar, frekar að þetta væru spá- menn, oftast falsspámenn. Orð þeirra runnu inn um annað og út um hitt, og við botnuðum lítið í flestu sem þeir sögðu. Í rauninni vorum við flest hver allt of sátt við það hvað við botnuðum lítið í hugtökum efna- hagslífsins, hagspekinni, því hún er býsna merkileg þegar maður fer að botna eitthvað í henni og bestu hag- fræðingana er yfirleitt enginn vandi að skilja. Svo má líta á það sem ákveðið hraustleikamerki á þjóð- félaginu að borgararnir þurfi ekki að rata um alla ranghalana í völund- arhúsi fjármálanna og skilja allt gangvirkið, alveg eins og þú kveikir á lampa án þess að vita allt um raf- magn eða gengur yfir göngubrú án þess að vera verkfræðingur. You don’t need a weatherman to know that the wind blows. En þá er hætt- an á næsta leiti, já einmitt þá þegar allt virðist vera í sómanum, horfur á markaðnum býsna góðar og allt sem við eigum vex í huganum. Ég nefni þetta, því nú þessum nokkrum árum síðar ræði ég við þennan vin minn og við tölum saman eins og sprenglærðir hagfræðingar, um stýrivextina, vergu þjóð- arframleiðsluna, skuldsetningu þjóðarinnar og bankahrunið, mynt- ina og myntkörfurnar, gengisstigið, verðtrygginguna og afleiðusamn- inga. Við grípum til orða eins og skortsala og krosseignatengsl, töl- um um kjölfestufjárfesta eins og við þekkjum þá persónulega og veltum því fyrir okkur hvaða mynt væri skynsamlegast að nota. Tökum til dæmis orðið kjölfestufjárfestir. Það hljómar fallega. Ég man hvað Val- gerður Sverrisdóttir notaði oft þetta orð þegar hún einkavæddi bankana að undirlagi flokksbræðra sinna og færði þeim auðlegð á silfurfati með öllum stimplum sem til voru hjá rík- isendurskoðun og öðrum eftirlits- stofnunum. Hún endurtók í sífellu hvað það væri mikilvægt að hafa kjölfestufjárfesta, og fólk yppti öxl- um og kinkaði kolli, já alveg bráð- nauðsynlegt að hafa kjölfestufjár- festa, en nú vill einn af þessum merkilegu kjölfestufjárfestum sem fékk heilan banka á silfurfati fá 180 milljarða í skaðabætur. Líklega hef- ur ekki verið mikil kjölfesta í kjöl- festu hans, en Valgerður Sverr- isdóttir sagði alltaf að það væri engin spilling af því að ríkisend- urskoðandi gerði ekki athugasemd- ir. Hvað var ríkisendurskoðandi að pæla? Sjálfur birtist hann á meðal stofnfjáreigenda í Hafnarfirði og labbaði út með fimmtíu milljónir úr sparisjóði bæjarins og höfðaði síðan mál gegn einhverjum lögfræðingi af því hann vildi fá meira. En þetta vekur líka aðra spurn- ingu: Hvað þýðir orðið kjölfestufjár- festir? Jú, það þýðir í raun sá sem hefur tögl og hagldir í fyrirtæki í krafti fjármagns. Sumir segja að þá hafi viðkomandi aðili ólýðræðislegan meirihluta. Hugsið ykkur ef Val- gerður hefði alltaf sagt að það væri mjög gott að fá ólýðræðislegan meirihluta í fyrirtæki og banka. Það sagði mér nefnilega góður spaugari að allt hefði klikkað í íslensku hag- kerfi nema orðabók Seðlabankans; og vonandi ætlar ríkisstjórnin ekki að reka ritstjóra hennar eða hann er kannski einmitt maðurinn sem ætti að reka? Fátt finnst okkur Íslend- ingum merkilegra en að finna upp orð. Fyrir aldarfjórðungi, þegar eyðnifaraldurinn tók að herja á heimsbyggðina og flestar þjóðir ræddu um hann sem heilbrigð- isvanda, þá hnakkrifumst við hér heima um hvað orð væri best að nota yfir vandann. Eyðni eða alnæmi. Nú ætla ég ekki að fara að lasta þann sið að finna íslensk orð yfir allt sem lífs- anda dregur og heldur ekki að blanda mér í viðkvæm heilbrigð- ismál, en þetta, að búa til falleg orð yfir vafasamar athafnir, þar hefur hagspekingunum tekist mjög vel upp, jafnvel betur en fíkniefnasöl- unum sem kölluðu e-pilluna alsælu. Skortsala og kjölfestufjárfestir. Bæði orðin eru stuðluð og hljóm- mikil, það síðarnefnda vekur hugboð um skip, kraftmikið skip. Lánalínur þýðir til dæmis bara yfirdráttur, en það er látið hljóma eins og einhvers konar ljósleiðarakerfi um þjóðfélag- ið. Það er talað um að opna lánalínur og maður fær á tilfinninguna að það sé verið að opna stíflu eða vígja brú. Kannski veit ég ekkert um hvað ég er að tala, enda hef ég aldrei kom- ið í Seðlabankann og séð lánalínur, bindiskyldur eða kjölfestufjármagn. En ég þekki mann sem vann í Seðla- bankanum. Hann var svo fluttur yfir í alþjóðlegan banka í Frakklandi, ekki hreppaflutningum eins og gamla fólkið á Akureyri heldur var um mikla upphefð að ræða, stöðu- hækkun, svo mikla að því var í mín eyru líkt við að ef við værum enn á kaþólskum tíma þá hefði maðurinn verið fluttur úr Skálholti og yfir í Vatíkanið, sjálfan páfagarð. Þegar ég ræddi við hann ekki alls fyrir löngu og spurði hann um efnahags- ástandið eins og eðlilegt er að leik- maður geri við sérfræðing þá sagðist hann ekki mega segja mér neitt, en að hann vissi ýmislegt. Þannig upp- lifir þjóðin allt kerfið. Menn mega ekki segja það sem þeir vita og vita ekki það sem þeir segja. Í blöðunum les maður hálfgerðar leyni- lögreglusögur, um stóru plönin og litlu plönin, hvað þessi ætlaðist fyrir og hinn, en minna fer fyrir greiningu á ástandinu. En til að smitast ekki af heiftinni, gremjunni og allri órökvís- inni í andrúmsloftinu þarf maður að lesa gamlar greinar eftir gamla hag- fræðinga, hlusta á Gunnar Tóm- asson, lesa Jón Daníelsson og Geir Zoëga og ótal aðra yfirvegaða menn. Síðan heimsækir maður gamla rót- tæklinga sem löngu hefur verið sagt upp störfum vegna skoðana sinna eða jafnvel aldrei fengið neitt starf undir ráðstjórn frjálshyggjunnar. Svo eru líka til gamlir róttæklingar sem baða sig í afleiðusamningum bankanna en þeir muna ekkert eftir fortíðinni, enda engar skilanefndir þar að störfum. Á meðan rignir yfir okkur sögum, hneykslissögum, hundrað milljarðar fluttir hingað, hundrað milljarðar þangað, en svo kemur einhver yfirlýsing um að ekk- ert hafi verið óeðlilegt eða ólöglegt við téða fjármagnsflutninga, og mál- ið er dautt. Skuldir þjóðarinnar eru aðalatriðið, en það á ekkert að gera í skuldum þjóðarinnar, ekkert nema að borga þær, þótt ekki sé hægt að borga þær, af því að þeir sem stofn- uðu til skuldanna eiga ekki að sæta neinni ábyrgð. Jú, það á að gera eitt- Kjölfestubandalagið Miðvikudaginn 25. febrúar verður opið hús í Fjölbrautaskólanum í Garðabæ kl. 16.00-18.00. Þá gefst unglingum og foreldrum/forráða-mönnum þeirra kostur á að skoða skólann og fá upplýsingar um nám, námsbrautir, námsframboð, kennslu og aðstöðu til náms. Stjórnendur, námsráðgjafar og kennarar verða til viðtals á staðnum. Kl. 18.00-19.00 sama dag verður fundur í skólanum um málefni unglinga, s.s. lífsstíl þeirra, samskipti við foreldra, heimilislíf o.fl. Allir velkomnir! Foreldrar/forráðamenn núverandi og tilvonandi nemenda í FG eru hvattir til að koma í heimsókn í FG á opið hús og/eða á fundinn! Skólameistari. OPIÐ HÚS í FG og fræðslufundur um málefni unglinga
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.