Saga - 1954, Side 66

60
eftir Kristinrétti Árna biskups og lögum eftir
siðaskiptin (stóradómi 1565 og fleiri lögum síð-
ar) var hjúskapur og kynmök milli aðilja, sem
nú eru refsilaus, algerlega lögbönnuð og vörð-
uðu þungum refsingum, jafnvel dauðarefsingu
eftir stóradómi. Var því venjulega ríkt eftir því
gengið, að faðerni óskilgetinna barna yrði sann-
prófað.
Þó að siðaskiptin kæmust á, lög um frillu-
lífisbrot, hórdóm og frændsemispell og sifja-
spell væru mjög hert eftir siðaskiptin og breyt-
ing yrði á dómsvaldi í málum þessum, þá stóðu
þó ákvæði 9. kap. Kristinréttar Árna biskups
um faðernismál að höfuðefni til áfram í fullu
gildi. En samkvæmt þessu ákvæði var aðalregl-
an sú, að sá skyldi vera faðir að barni, sem
móðir lýsti föður þess. Ef hann kannaðist við
samfarir við barnsmóður á getnaðartíma barns,
þá var því máli venjulega þar með lokið. En ef
hann synjaði, þá var það aðalreglan, að hann
mátti færast undan áburði barnsmóður með
lýrittareiði.1) En svo mátti vera, að konan þætti
líklegri til sanninda en maðurinn, og var henni
þá, að minnsta kosti stundum, veitt eiðsheim-
ild. Sór konan þá faðerni upp á manninn, einn-
ig með lýrittareiði.2) Samkvæmt Jónsbók
Þjófab. 19 var lýrittareiði, sem nefndur var og
séttareiður, svo hagað, að eiðvinnanda voru
nefndir 6 menn, þrír á hvora hönd. Skyldi hann
hafa þrjá af þeim og vera sjálfur inn fjórði,
en tvo fangavotta svonefnda átti hann sjálfur
1) T. d. Alþb. V. 597, VI. 329 (1639, 1653).
2) T. d. Alþb. V. 467 (1660), VII. 156 (1669), 319,
411-412, 546.