Saga - 1981, Qupperneq 8

6
ALBERT JÓNSSON
1. Inngangur
í tæp þrjátíu ár, eða frá því er landgrunnslögin svonefndu voru
sett á íslandi árið 19481 og þar til sigur vannst gegn Bretum 1976,
börðust íslendingar svo til óslitið fyrir yfirráðum yfir fiskimiðun-
um við landið. Baráttan var háð á tvennum vígstöðvum, annars-
vegar í fjórum þorskastriðum, en hinsvegar í ráðstefnusölum
alþjóðasamtaka. Þegar þorskastríðinu 1975—1976 lauk.virtist
fullnaðarsigur hafa unnist á vígstöðvunum við landið og formleg
staðfesting sigursins var ekki langt undan á alþjóðavettvangi.
Þessi barátta hlýtur fremur en nokkurt annað einstakt mál í ís-
lenskri samtímasögu að teljast barátta um grundvallarhagsmuni
þjóðarinnar.
Tíu þorskastrið hafa verið háð um fiskveiðar við ísland. Fjögur
þeirra hafa orðið eftir árið 1948, en hið fyrsta af hinum sex hófst
1415. Þá áttust við þegnar Dana- og Englandskonunga. Hinu
fimmta lauk 1532 og því sjötta 1898.2
Landgrunnslögin fylgdu í kjölfar stefnuyfirlýsingar Banda-
ríkjastjórnar 1945 þess efnis, að landgrunnið undan ströndum
Bandaríkjanna væri yfirráðasvæði þeirra. ,,Með landgrunnslög-
unum mörkuðu íslendingar sér heildarstefnu í hafréttarmálum,
jafnframt þvi sem þeir lögðu lagalegan grundvöll að frekari fram-
kvæmdum til verndar fiskistofnum.“3 Árið 1950 voru fiskimið
fyrir Norðurlandi friðuð fyrir sókn útlendinga innan 4 mílna með
tilvísun í lögin frá 1948.4 Árið 1952 náði slík friðun umhverfis allt
landið, er landhelgin var færð út í 4 mílur, en þá var samningurinn
við Breta frá 1901 úr gildi fallinn.5 Bretar beittu löndunarbanni á
íslenskan fisk í Bretlandi, en lutu í lægra haldi og gengu til samn-
inga 1956.6
’ Lög nr. 44 frá 5. apríl 1948. Lagasafn íslands 1954, Il.b.
2 Sjá Björn Þorsteinsson: Enska öldin í sögu íslendinga og eftir sama höfund:
Tíu þorskastrið 1415—1976.
3 Björn Þorsteinsson: Tíu þorskaslríð 1415-1976, bls. 215.
4 Stjórnartíðindi. B-deild, nr. 46/22. apríl 1950.
5 Ibid, nr. 21/19. mars 1952.
‘ Björn Þorsteinsson, op.cit., bls. 215—216.