Saga - 1987, Blaðsíða 254

252
RITFREGNIR
háskólaborgum Norður-Evrópu að bæta um á þessum vettvangi, rannsaka
uppsprettur norðurevrópskrar menningar og draga verðmæti hennar fram i
dagsljósið. í þessu augnamiði hafa fræðimenn lagt sig eftir umfangsmiklum
rannsóknum í þjóðfræði, mannfræði og trúarbragðafræði hinna ýmsu þjóð-
flokka Evrópu, slava, germana á meginlandinu, engilsaxa, kelta og Norður-
Iandamanna. Rannsóknir á þjóðflutningum hafa skipað mikið rúm, einnig
rannsóknir á landnámi á nýjum slóðum, rannsóknir á víkingaferðum, styrj-
öldum og öðrum þjóðaátökum. Allar hafa þessar rannsóknir verið liðir í
margþættum menningarsögulegum viðfangsefnum síðustu ára og áratuga í
löndum Norður-Evrópu.
Trúarbrögð og goðsögur hafa að sjálfsögðu skipað mikinn sess í nefndum
rannsóknum norðurevrópskrar fornmenningar. Á þeim vettvangi skipta
heimildirnar mestu máli og því hlýtur alhliða heimildakönnun á samanburð-
argrundvelli að vera undanfari allra slíkra trúarsögulegra rannsókna. Á síð-
ustu áratugum hafa fræðimenn náð æ lengra í því að hagnýta sér heimildir af
hinum margvíslegasta toga við menningar- og trúarrannsóknir. Miðla fræði-
menn hinna ýmsu greina þar hverjir öðrum af þekkingu sinni og rannsókn-
arreynslu og eiga sameiginlega hlut að því að draga fram heillega mynd and-
legrar menningar og verkmenningar löngu liðins tíma.
Langt er síðan fræðimönnum varð ljóst að trúarbrögð Norður-Evrópu-
manna til forna voru ein grein á meiði indóevrópskra trúarbragða. Umfjöllun
um norræn og norðurevrópsk trúarbrögð verður því ekki slitin úr samhengi
við trúarbrögð hins indóevrópska svæðis. Samanburður einstakra þátta allra
þessara trúarbragða hlýtur að verða megininntak hverrar alvarlegrar
umræðu um forn trúarbrögð okkar. Hið alþjóðlega indóevrópska samhengi
sem norræn trúarbrögð eru þannig órjúfanlega tengd breytir því þó ekki að
hér á íslandi hafa varðveist mikilvægustu heimildir um þessi trúarbrögð og
þau verða ekki rannsökuð til neinnar hlítar nema með ítarlegri hliðsjón af
forníslenskum ritum. Við íslendingar höfum frá öndverðu haft sérstöðu
hvað hinn norræna menningararf varðar sem hér á landi þokaði aldrei í
skuggann að sama marki sem á meginlandi álfunnar. Heimur Hávamála og
Snorra-Eddu var íslendingum jafnan lifandi veruleiki á liðnum öldum og
íslendingasögur brúuðu bilið milli fornnorræna hugmyndaheimsins og hugar-
heims miðalda. Eðli málsins samkvæmt ættu íslendingar því að vera í farar-
broddi í rannsóknum norrænnar trúar og norrænna trúarbragða.
Hið mikla rit Anders Bæksteds sem Örn og Örlygur gáfu svo myndarlega út
á síðasta ári er einmitt verðug áminning til okkar íslendinga að gera betur en
til þessa á vettvangi norrænna trúarbragða. Ekki hefur fyrr verið færst jafn
mikið í fang um útgáfu almenns yfirlitsrits um norræn trúarbrögð á íslensku.
Bókin er 344 bls. í stóru broti og ríkulega myndskreytt. Hún skiptist að
meginefni til í tvo nær jafnstóra kafla. Hinn fyrri heitir: Sagnir um goðin. Er
þar fyrst sagt frá sköpun heimsins og heimsmynd norrænna manna, en síð-
an eru raktar sögur af einstökum guðum. í lokin er svo greint frá ragnarökum
og trúarskiptum eða kristnitöku. Hinn meginkafli bókarinnar ber yfirskrift-
ina: Hetjusögur. f þeim kafla eru raktar sögur af fjölmörgum hetjum Eddu-
kvæðanna og annarra heimilda. Meðal þeirra heimilda sem sótt er til eru