Saga - 2003, Blaðsíða 40

38
SIGURÐUR GYLFIMAGNÚSSON
4. Sögufélagsútgáfan af tuttugustu öldinni
HvernigáaÖ rita yfirlitssögu?
Sögufélag ákvað að ráðast í ritun sögu tuttugustu aldar og fékk til
verksins Helga Skúla Kjartansson sagnfræðing og dósent við Kenn-
araháskóla Islands. Ekki er að efa að aðstandendur Sögufélags
hafa áhtið Helga Skúla vel til verksins falhnn enda maðurinn fjöl-
fróður og þekktur fyrir áhuga sinn á ólíkustu efnum hugvísinda.
Og ekki eru yfirhtsritin honum ókunn. I sjálfsævisögu sinni í bók-
inni Islenskir sagnfræöingar segir Helgi Skúh um þessi verkefni sín:
„I stað sérhæfðra rannsókna hafa störf mín meira fallið í farveg
miðlunar og útgáfu. Eg hef samið yfirlitstexta og kennslugögn,
þýtt bækur og ritstýrt þýðingum, verið í ritnefndum og ritstjóm-
um, sinnt ráðgjöf og yfirlestri á ahs konar textum - stundum sem
sagnfræðingur en ekki síður til afskipta af framsetningu og mál-
fari."59 Ljóst má vera að Helgi Skúh er enginn aukvisi á sviði yfir-
litsrita, allt að því jafningi Gunnars Karlssonar.
Hahdór Kiljan Laxness orti árið 1928 í San Francisco í Kalífomíu
kvæði sem hann nefndi „Islenskt vögguljóð" þar sem hann komst
svo hnyttilega að orði að „í útlöndum er ekkert skjól, - eilífur
stormbeljandi".60 Eg vakti athygli á því hér á undan að „íslenska
sögustofnunin" virðist ekkert erindi eiga við útlönd og þær fræði-
legu hræringar sem þar hafa átt sér stað. Það olli mér miklum von-
brigðum við lestur Sögu 2000 að verða þess áskynja að þeir kysu
lognið í stað stormsins. Ég var því að vona að Helgi Skúh myndi
ef til vill vinda upp segl og beita fleyi sínu óhikað upp í vind-
inn. Ég ímyndaði mér fyrir fram að Helgi Skúli teldi sig standa
frammi fyrir þremur kostum þegar hann hóf vinnslu bókarinnar
ísland á 20. öld, ritun bókar sem hann nefndi í fyrirlestri á aðal-
fundi Sögufélags við útkomu hennar, „tækifæri lífs míns".61 í
fyrsta lagi hefði hann getað ritað framfarasinnaða sögu í anda
nítjándu aldar manna og flestra kollega sinna sem rita í Sögu 2000,
59 Helgi Skúli Kjartansson, „í samfylgd sagnfræðinga", bls. 248.
60 Sjá: Halldór Kiljan Laxness, „Islenskt vögguljóð".
61 Fyrirlesturinn flutti Helgi Skúli á aðalfundi Sögufélags 26. október 2002 og
nefndi: „Gllmt við ísland á 20. öld. Höfundarvandinn við yfirlitsritun um
samtímasögu". Til þessa fyrirlestrar verður vísað hér á eftir án þess að geta
þess sérstaklega. Sjá einnig: Helgi Skúli Kjartansson, ísland á 20. öld.