Saga - 2003, Blaðsíða 153

JÓN VIÐAR SIGURÐSSON
Sæmd, stéttir og steinkast á
þjóðveldisöld
T ýlega kom út greinasafnið Sæmdarmenn. Um heiður á þjóðveldis-
' öld.1 í því er að finna greinar eftir fimm höfunda: Helga
Þorláksson sem ritar „Inngang", „Virtir menn og vel metnir", sem
fjallar um hugtök og vandamál sem tengjast virðingu, og svo
lengstu grein bókarinnar „Fé og virðing", Sverrir Jakobsson skrifar
um „Upphefð að utan", Sólborg Una Pálsdóttir spyr „Hlutu konur
enga virðingu?", Torfi H. Tulinius ræðir ,,Virðing[u] í flóknu sam-
félagi" og Gunnar Karlsson skrifar svo „Eftirmála". Bók þessi er
höfundum í alla staði til sóma, og eins og góðra bóka er aðal þá
hrindir hún af stað umræðu, og þær línur sem hér fara á eftir
verða varla þær seinustu sem rekja má til þessarar bókar. Grein-
arnar fjalla um margar og mismunandi hhðar heiðurs, frá ólíkum
tegundum heiðurs til þess hvernig menn öfluðu hans. Því er ekki
að neita að um margt er ég greinarhöfundum sammála en það
ætla ég ekki að gera að umtalsefni hér heldur taka til umfjöllunar
þætti sem mér finnst mættu koma skýrar fram í umræðunni um
heiður á þjóðveldisöld, einnig í Sæmdarmönnum. Einkanlega ætla
ég að gera að umtalsefni hvort fræðimenn hafi ekki gert of mikið
úr heiðri á þjóðveldisöld undanfarin ár og nauðsyn þess að fjalla
þurfi um hann í tengslum við samfélagsþróunina.
Stéttir og stjórnmálaþróun
Nauðsynlegt er að hefja þessa umræðu með því að ræða stétta-
skiptingu samfélagsins. Á meðan þrælar fundust í landinu mátti
greina íslendinga í frjálsa menn og ófrjálsa en eftir að þrælahaldi
lauk voru ahir landsmenn frjálsir. Mikill munur var samt á sam-
félagsstöðu einstaklinga. Goðar og þeirra fjölskyldur voru mest
I Útg. í Reykjavík 2001. Sjá ritdóm um bókina eftir Auði Magnúsdóttur í
Sögu XL: 2 (2002), bls. 268-275.
Saga XLI :1 (2003), bls. 151-164.