Saga - 2003, Blaðsíða 198

196
GUÐNITH. JÓHANNESSON
urinn í varðskipsmönnum stóðu jafnvel í vegi fyrir samkomulagi/
svo að goðsagnimar duga ekki, einar og sér. Líkt og með frásagnir
af einstökum atvikum má segja að þær séu hálfsannleikur.
íslensk þorskastríð og dönsk andspyrna
Víðsýni er nauðsynleg. Þá er ráð að líta lengra út fyrir land-
steinana en að fiskveiðimörkunum og bera atvik á Islandsmiðum
saman við svipaða atburðarás annars staðar. Þótt herseta
Þjóðverja í Danmörku í seinni heimsstyrjöld hafi til dæmis verið
langtum alvarlegri en „innrás" Breta í landhelgi Islands eiga frá-
sagnir og rannsóknir á þessu tvennu ýmislegt sameiginlegt.22 Líkt
og með þorskastríðin var hernámssaga Danmerkur lengi frekar
goðsagnakennd. Andspyman var ýkt og horft framhjá því þokka-
lega lífi sem flestir Danir áttu á stríðsárunum.23 Hemámið var
vitaskuld ofarlega í huga þeirra sem skrifuðu söguna þannig, og
þeir studdust mikið við frásagnir þeirra sem komu við sögu.24
En upp úr 1970 hófst endurskoðun hernámssögunnar og hún
hefur eflst til muna undanfarin ár. Ekki er skrifað um neitt meira
í danskri sögu en hernámið og sagnfræðingar em óhræddir við að
benda á að goðsögnin um sameinaða þjóð og hetjudáðir standist
Andvari 119 (1994), bls. 39-40. Eflaust tók Geir svo djúpt í árinni vegna þess
að hans hlutverk hlaut að vera að komast að samkomulagi en varðskips-
menn töldu það aftur á móti fyrst og fremst í sínum verkahring að fram-
fylgja íslenskum lögum. Eitthvert ósætti var því óhjákvæmilegt þótt það
vekti fyrir bæði forsætisráðherra og skipherrunum að verja hagsmuni
íslands eins og þeir sáu þá.
22 Ég þakka Rasmus Mariager, aðjúnkt í sagnfræði við Kaupmanna-
hafnarháskóla, margvíslega aðstoð við ritun þessa kafla.
23 Sjá t.d. Hans Kirchhoff, Samarbejde og modstand under besættelsen. En politisk
historie (Óðinsvéum, 2001), og John T. Lauridsen, Samarbejde og modstand■
Danmark under den tyske besættelse 1940-45. En bibliografi (Kaupmannahöfn,
2002), bls. 15-21.
24 Sjá helst Claus Bryld og Anette Warring, Besættelsestiden som kollektiv
erindring. Historie- og traditionsforvaltning af krig og besættelse 1945-1997
(Frederiksberg, 1998).